최근 전 세계적으로 인기를 얻은 K-드라마들은 갑과 을의 수직적 세계관 안에서 을의 혁명을 통해 사회 변혁을 꿈꾼다는 서사적 특징을 지닌다. 이는 코로나19 팬데믹 이후 심화되는 사회 양극화 현상과 맞물리며 전 세계적인 공감과 호응을 이끌어 냈다.
Các bộ phim truyền hình Hàn Quốc (K-drama) được yêu thích toàn cầu gần đây có tính tự sự, thể hiện khát vọng thay đổi xã hội thông qua cuộc cách mạng của bên yếu thế trước bên có quyền thế. Điều này trùng hợp với tình trạng phân cực xã hội ngày càng sâu sắc sau đại dịch COVID-19, thu hút sự đồng cảm và hưởng ứng từ khán giả trên toàn thế giới.
온라인 스트리밍 서비스 시장의 성장은 미디어 콘텐츠 생태계에 큰 변화를 가져왔다. 특히 코로나19 팬데믹 이후 넷플릭스를 포함한 OTT(Over the Top) 가입자 수와 시청 시간은 매년 증가 추세다. 얼마 전까지 한류 드라마들은 주로 아시아와 중동 지역에서 큰 호응을 얻었지만, 이제는 초국적 플랫폼을 타고 유럽과 영미권에도 퍼져 나가고 있다.
Sự tăng trưởng của thị trường dịch vụ phát trực tuyến đã mang lại những thay đổi lớn lao trong hệ sinh thái nội dung truyền thông. Đặc biệt, kể từ sau đại dịch COVID-19, số lượng người đăng ký và giờ xem của các nền tảng OTT (Over the Top), trong đó có Netflix, không ngừng tăng lên hàng năm. Cách đây không lâu, các bộ phim truyền hình Hàn lưu được hưởng ứng chủ yếu ở khu vực châu Á và Trung Đông, nhưng giờ đây đang lan sang châu Âu và Anh – Mỹ trên những nền tảng xuyên quốc gia.
현재 K-드라마는 자막 또는 더빙을 통해 30개 이상 언어로 서비스된다. 글로벌 OTT는 K-드라마가 언어 장벽을 극복하고 세계로 뻗어 나가게 하는‘디지털 실크로드’가 되었다. 하지만 중요한 것은 형식이 아니라 내용이다. 코로나19 팬데믹은 전 세계적으로 빈부 격차와 사회 계층 간 갈등을 심화시켰다. K-드라마 안에는 전 세계 사람들이 직면한 절망적인 현실이 고스란히 담겨 있다.
Hiện tại, phim truyền hình Hàn Quốc được cung cấp với hơn 30 ngôn ngữ thông qua phụ đề hoặc lồng tiếng. Các nền tảng OTT toàn cầu trở thành “con đường tơ lụa kỹ thuật số” cho phép phim truyền hình Hàn Quốc vượt qua rào cản ngôn ngữ và phổ biến ra thế giới. Nhưng điều quan trọng là nội dung chứ không phải hình thức. Đại dịch COVID-19 đã khoét sâu thêm khoảng cách giàu nghèo và xung đột giữa các tầng lớp xã hội trên toàn thế giới. Phim truyền hình Hàn Quốc đã và đang khắc họa chân thực thực tế đầy tuyệt vọng mà người dân khắp thế giới phải đối mặt.
사회 비판적 메시지 – Thông điệp phản biện xã hội
2000년대 초중반 한류를 이끌던 드라마 목록을 훑어보면 로맨스, 그중에서도 부유한 남성과 가난한 여성의 사랑이 자주 다루어졌다. 이런 설정은 지극히 상투적이고 진부한 신데렐라 이야기로 평가되었지만, 등장인물들의 성별을 지우면 새로운 의미가 발생한다. 부유한 사람과 가난한 사람이 만나 서로에 대한 이해 부족으로 티격태격하다가 우여곡절 끝에 사랑하게 되는 이야기 속에는 계층과 계급 간 갈등이 자리한다. 한국식 멜로물은 단순한 사랑 이야기가 아닌 것이다.
Xem qua danh sách những bộ phim truyền hình dẫn đầu làn sóng Hàn lưu vào đầu và giữa những năm 2000, ta có thể thấy chủ đề hay được đề cập đến là chuyện tình lãng mạn, đặc biệt là tình yêu giữa một người đàn ông giàu có và một phụ nữ nghèo. Tuy cốt truyện này bị đánh giá là mô típ hoàng tử và Lọ Lem cũ rích và sáo mòn, nhưng nếu bỏ qua giới tính các nhân vật thì nó lại tạo ra một ý nghĩa mới. Câu chuyện về một người giàu và một người nghèo lúc đầu là oan gia ngõ hẹp do thiếu sự đồng cảm hoặc thấu hiểu nhưng trải qua bao thăng trầm lại yêu nhau, về cơ bản là một câu chuyện về xung đột tầng lớp, giai cấp xã hội. Do đó, phim tình cảm lãng mạn kiểu Hàn Quốc không phải là những câu chuyện tình yêu giản đơn.
전 세계에 ‘한국 갓’ 열풍을 몰고 온 <킹덤>(2019~2021)도 서양 좀비와는 탄생 배경부터 다르다. 미국 드라마 <워킹데드>(2010~2022)를 비롯해 대부분의 좀비물에서는 알 수 없는 바이러스에 의해 갑자기 좀비가 발생하여 폭발적으로 퍼져 나간다. 반면에 신분 사회인 조선(1392~1910)을 배경으로 한 <킹덤>은 사회 지도층의 탐욕과 부정부패, 계급 간 불평등 같은 약육강식의 생태계가 좀비를 발생시킨 것으로 묘사한다. 2022년 제74회 에미상에서 감독상과 남우주연상 등 6개의 트로피를 차지한 <오징어 게임>(2021)도 가볍게 즐기는 데스 게임이란 장르물을 자본주의 사회의 치열한 경쟁 시스템과 불공정에 관한 메시지를 담은 한국형 스릴러로 전환했다. 이처럼 K-드라마는 소재와 장르를 넘나들며 사회 비판적 메시지를 잘 버무려 낸다.
Là bộ phim đã tạo nên cơn sốt “mũ gat Hàn Quốc” (chiếc mũ truyền thống của nam giới Hàn), “Vương triều xác sống” (Kingdom, 2019-2021) khác biệt với thể loại phim xác sống (zombie) phương Tây ngay từ bối cảnh. Trong hầu hết các bộ phim thuộc thể loại này, bao gồm loạt phim truyền hình Mỹ “Xác sống” (The Walking Dead, 2010-2022), một loại vi-rút không xác định dẫn đến sự xuất hiện của các thây ma lây lan không kiểm soát. Thế nhưng, với bối cảnh triều đại Joseon (1392-1910) có chế độ phân biệt thân phận nghiêm ngặt, “Vương triều xác sống” miêu tả nạn thây ma bùng phát bởi hệ sinh thái “cá lớn nuốt cá bé”, nơi bất bình đẳng xã hội cũng như lòng tham và sự thối nát của giai cấp thống trị tràn lan. “Trò chơi con mực” (Squid Game, 2021), bộ phim giành được sáu danh hiệu bao gồm Đạo diễn xuất sắc nhất và Nam diễn viên chính xuất sắc nhất tại Lễ trao giải Emmy lần thứ 74 năm 2022, cũng đã chuyển thể thể loại trò chơi sinh tồn nhẹ nhàng thành phim kinh dị phong cách Hàn Quốc với thông điệp về hệ thống cạnh tranh khốc liệt và sự bất công trong xã hội tư bản chủ nghĩa. Với cách thức như thế, phim truyền hình Hàn Quốc rất giỏi trong việc lồng ghép những thông điệp phản biện xã hội vào nội dung phim, bất kể chủ đề hay thể loại.
갑과 을의 역전 – Xoay chuyển cục diện giữa kẻ quyền thế và người yếu thế
<오징어 게임>의 세계적 흥행 이후 K-드라마에 대한 분석이 국내외에서 쏟아져 나왔다. 대부분 사회적 이슈를 모티프로 활용하여 현실을 반영한 점을 성공 요인으로 지목하였다. 하지만 사회 불평등과 불공정에 대한 문제의식을 담은 드라마는 비단 한국뿐 아니라 세계 여러 나라에서 꾸준히 제작해 왔다. 따라서 부조리한 현실 반영과 시대 담론을 우리 드라마만의 고유한 특성이라 말하기는 어렵다. 그렇다면 K-드라마가 주목받는 보다 핵심적인 이유는 무엇일까?
Sau thành công vang dội trên toàn cầu của “Trò chơi con mực”, các phân tích về phim truyền hình Hàn Quốc xuất hiện dày đặc, cả trong và ngoài nước. Hầu hết các phân tích đều cho rằng thành công này là nhờ yếu tố dùng các vấn đề xã hội làm mô-típ để phản ánh hiện thực. Tuy nhiên, những bộ phim truyền hình chứa đựng ý niệm phê phán sự bất bình đẳng và bất công xã hội đã và đang được sản xuất đều đặn không chỉ ở Hàn Quốc mà còn ở nhiều quốc gia trên thế giới. Vì vậy, khó có thể khẳng định rằng sự phản ánh hiện thực phi lý và diễn ngôn thời đại là đặc thù của phim truyền hình Hàn Quốc. Vậy thì, lý do cốt lõi hơn khiến phim truyền hình Hàn Quốc thu hút sự chú ý là gì?
<킹덤>, <이태원 클라쓰>(2020), <빈센조>(2021), < d.p. >(2021), 그리고 <오징어 게임> 등 최근 몇 년 동안 인기를 모으거나 화제를 일으킨 작품들에는 몇 가지 공통점이 나타난다. 세상은 갑과 을의 수직적 관계를 토대로 형성되며, 그 세계는 공고한 시스템으로 움직인다. 이때 갑은 부정부패의 온상이자 악의 축이고, 사이코패스나 소시오패스 성향을 보인다. 반면에 을은 동정과 연민을 자아내는 슬프고 굴곡진 사연을 가진 사회적 소수자다. 이렇듯 K-드라마는 암울한 현실 인식을 토대로 갑과 을의 위계 서열이 중심축을 이루는 세계관을 구축한다. 그리고 부의 불평등과 불공정이라는 전 세계인의 공통된 이슈를 통해 폭넓은 공감대를 형성한다.
Có một vài điểm chung trong các tác phẩm nổi tiếng hoặc gây tiếng vang trong những năm gần đây như “Vương triều xác sống”, “Tầng lớp Itaewon” (Itaewon Class, 2020), “Vincenzo” (2021), “Truy bắt lính đào ngũ” (D.P., 2021), “Trò chơi con mực”,… Thế giới được hình thành dựa trên quan hệ thứ bậc giữa kẻ có quyền lực và người yếu thế, và thế giới ấy vận động như một hệ thống bất biến. Lúc này, bên có quyền lực là ổ tham nhũng, là phe cánh tội ác, đồng thời có xu hướng biến thái nhân cách (psychopath) hoặc rối loạn nhân cách chống đối xã hội (sociopath). Ngược lại, người yếu thế thiểu số trong xã hội, có hoàn cảnh đau buồn đầy thăng trầm gợi lên sự đồng cảm và lòng trắc ẩn. Như thế, dựa trên nhận thức về thực tại tăm tối, phim truyền hình Hàn Quốc xây dựng một thế giới quan trong đó trật tự thứ bậc giữa kẻ có quyền uy và người yếu thế tạo thành trục trung tâm. Thông qua các vấn đề phổ biến toàn cầu như chênh lệch giàu nghèo và bất công xã hội, phim truyền hình Hàn Quốc mang đến sự đồng cảm sâu rộng.
이때 드라마와 실제 현실이 구분되는 지점이 있다. 드라마 주인공은 반드시 을이어야 한다는 것이다. 현실에서는 갑이 갑이지만 드라마에서는 을이 갑이 될 수 있다. 이로써 K-드라마는 현실을 전복하는 상상력을 토대로 통쾌함을 끌어낸다. 이것이 바로 K-드라마가 세상을 담아내고 표현하는 방식이다.
Tuy nhiên, có một điểm mà phim và đời hoàn toàn khác biệt. Trong đời thực, người có quyền thế vẫn luôn có quyền thế, còn trong phim, người yếu thế – với tư cách là nhân vật chính – vẫn có thể trở thành người có quyền thế. Bằng cách này, phim truyền hình Hàn Quốc mang lại cảm giác khoan khoái cho khán giả dựa trên trí tưởng tượng về sự đảo ngược hiện thực. Đây là cách phim truyền hình Hàn Quốc nắm bắt và thể hiện thế giới.
저항의 역사 – Lịch sử đấu tranh
드라마 안에서 한국은 갑과 을의 수직적 세계관에 관한 비판적 현실 인식과 전복적 상상력을 기반으로 민주주의 가치를 가장 역동적으로 실현한다. 드라마 밖에서도 한국은 실제로 일제 강점기, 한국전쟁, 군부 독재 정권 등 숱한 역경과 고난을 경험하고 그것을 스스로 극복해 온 저항의 역사를 가졌다. 우리는 중심이 아닌 주변부가 세상을 구원하는 모습을 드라마의 안과 밖에서 함께 목격한다. 정의를 실현하고 세상을 구원하는 건 위대한 영웅이 아니다. 그것은 힘없는 사람들의 연대를 통해서 달성된다.
Dựa trên nhận thức phê phán hiện thực và hình dung đảo ngược về thế giới quan thứ bậc giữa kẻ có quyền lực và người yếu thế, phim truyền hình Hàn Quốc hiện thực hóa các giá trị dân chủ một cách hết sức mạnh mẽ. Bên ngoài phim ảnh, Hàn Quốc là một quốc gia trải qua vô vàn nghịch cảnh và nỗi đau như bị thực dân Nhật chiếm đóng, chiến tranh Nam – Bắc, chính quyền độc tài quân sự và có lịch sử đấu tranh tự khắc phục những điều đó. Chúng ta tận mắt chứng kiến, cả trong phim lẫn ngoài đời thực, lực lượng cứu rỗi thế giới không phải thế lực trung tâm mà là những người bên lề. Không phải một anh hùng vĩ đại nào đó mang lại công lý và cứu thế giới. Điều này được thực hiện thông qua sự đoàn kết của những người không có quyền lực.
그래서 ‘K’는 단순히 한국이란 나라를 의미하지 않는다. 그것은 한국 안에 내재한 저항의 역사, 즉 현실과 역경에 굴복하지 않고 보다 나은 세상을 만들겠다는 강한 의지를 상징한다. OTT 산업의 생태계가 점점 치열해지는 상황에서 후발 주자인 애플 TV+가 1000억 원의 제작비를 투자해 일제 강점기를 배경으로 한 시대극 <파친코>(2022)를 오리지널 시리즈로 제작한 것도 이런 점과 무관하지 않을 것이다.
Vì vậy, chữ “K” (trong từ “K-drama”) không chỉ đơn giản có nghĩa là đất nước Korea (Hàn Quốc). Theo nghĩa rộng hơn, nó tượng trưng cho lịch sử đấu tranh vốn có ở Hàn Quốc, nói cách khác là ý chí kiên cường không khuất phục trước thực tại và nghịch cảnh nhằm tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn. Trong bối cảnh hệ sinh thái của ngành OTT ngày càng trở nên khốc liệt, động thái đầu tư 100 tỷ won vào việc sản xuất loạt phim gốc “Pachinko” (2022) – một bộ phim cổ trang lấy bối cảnh thời kỳ Hàn Quốc là thuộc địa của Nhật Bản – của kẻ đến sau Apple TV+ có lẽ cũng liên quan đến ý nghĩa vừa nêu.
극 중 주인공 선자는 한 명의 조선인인 동시에 조선이란 작은 식민지 나라, 나아가 핍박받는 세상 모든 존재들의 은유로 그려진다. 전 세계의 시청자들은 이 드라마를 통해 특정 인물과 시대와 나라의 이야기가 세계적 보편성을 획득하며 공감과 연대를 일으키는 감동적인 순간을 경험하게 된다.
Sun-ja, nhân vật chính trong phim, là một người Hàn thời Joseon, đồng thời được khắc họa như một phép ẩn dụ cho một quốc gia thuộc địa nhỏ tên là Joseon, và rộng hơn là tất cả những ai bị gông cùm trên khắp thế gian. Khán giả khắp thế giới thông qua bộ phim này được trải nghiệm khoảnh khắc cảm động mà câu chuyện về một thời đại, một quốc gia, một nhân vật nhất định đã đạt được ý nghĩa phổ quát toàn cầu và khơi dậy sự đồng cảm và đoàn kết.
또 다른 질문 – Một câu hỏi khác
코로나19 팬데믹 이후 국가 간 구분이 무의미해질 만큼 인류는 생사를 함께 논하는 하나의 공동체가 되었다. 이러한 때에 의미심장한 메시지를 던지는 드라마가 있다. 2021년 12월 공개된 넷플릭스 오리지널 시리즈 <고요의 바다>는 가까운 미래를 배경으로 물 부족에 시달리게 된 지구인들이 물을 대신할 ‘월수(月水)’를 찾아 달에 버려진 연구 기지로 떠났다가 겪게 되는 일들을 다룬다. 공개 직후 ‘달을 공간적 배경으로 삼은 한국 최초의 SF 드라마’라는 타이틀 덕분에 화제를 모았다. 지구 위기라는 설정은 <어벤져스> 시리즈를 포함한 영미권 영화와 드라마에서 자주 보던 소재라 그다지 새롭지는 않다. 하지만 이 드라마에서 눈여겨볼 것이 있다. 그것은 바로 문제를 해결해 가는 방식과 과정이다.
Kể từ sau đại dịch COVID-19, nhân loại đã đoàn kết lại thành một khối trong cuộc chiến sinh tử đến mức sự phân biệt quốc gia trở nên vô nghĩa. Trong thời điểm này, có một bộ phim chia sẻ những thông điệp đầy ý nghĩa. Loạt phim gốc của Netflix “Biển tĩnh lặng” (The Silent Sea, phát hành vào tháng 12 năm 2021) lấy bối cảnh trong tương lai gần khi Trái Đất đang đối mặt với tình trạng thiếu nước uống trầm trọng. Một nhóm các nhà thám hiểm không gian được cử đi thực hiện nhiệm vụ nguy hiểm là tìm “nước Mặt Trăng” thay thế cho nước Trái Đất trên một cơ sở nghiên cứu bị bỏ hoang trên Mặt Trăng. Ngay sau khi công chiếu, bộ phim thu hút sự chú ý của dư luận nhờ tựa đề “bộ phim khoa học viễn tưởng đầu tiên của Hàn Quốc lấy bối cảnh không gian Mặt Trăng”. Câu chuyện về khủng hoảng địa cầu không có gì mới vì đây là chủ đề thường thấy trong các bộ phim truyền hình và điện ảnh của Anh – Mỹ, bao gồm cả loạt phim “Biệt đội siêu anh hùng” (Avengers). Tuy nhiên, có một điều cần lưu ý về bộ phim này của Hàn Quốc, đó là cách tiếp cận và quá trình giải quyết vấn đề.
극 중 한국인 대원들은 우여곡절 끝에 월수 샘플을 확보하지만, 한국이 아닌 국제 우주연구소로 향한다. 철저한 중립 지역에서 연구해야만 누군가 월수를 독점하는 것을 막을 수 있기 때문이다. 이들은 인류를 하나의 운명 공동체로 간주하고 상호 존중과 협력을 통해 함께 위기를 극복하기로 선택한 것이다. 이 드라마의 목표는 빠른 문제 해결이 아니라 어떻게 해결하는가, 그 과정을 함께 고민하고 만들어 가는 데 있다. 이 작품은 을에 의한 세계 전복이 이루어진 새로운 세계는 과연 어떤 모습이어야 하는가, 세계 변혁에 성공한 을은 어떤 갑이 되어야 하는가에 대한 질문을 던진다.
Trong phim, các thành viên phi hành đoàn Hàn Quốc sau nhiều gian truân đã lấy được mẫu nước Mặt Trăng, nhưng rồi họ mang đến Viện Nghiên cứu Vũ trụ quốc tế chứ không phải Hàn Quốc. Điều này là do nghiên cứu phải được thực hiện trong một khu vực hoàn toàn trung lập để ngăn chặn ai đó độc chiếm thứ nước này. Coi nhân loại là một cộng đồng có chung vận mệnh, nhóm nghiên cứu đã chọn cách cùng nhau vượt qua khủng hoảng thông qua sự tôn trọng và hợp tác lẫn nhau. Mục tiêu của bộ phim này không phải giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng, mà là suy nghĩ về cách giải quyết vấn đề đó và cùng trăn trở và tạo nên quá trình. Tác phẩm này đặt ra câu hỏi thế giới mới do những người yếu thế đảo ngược tình thế được định hình như thế nào, và những người yếu thế sau khi cách mạng hóa xã hội thành công thì nên trở thành người nắm quyền lãnh đạo như thế nào.
<오징어 게임> 이후 K-드라마가 다루어야 할 주제는 더 이상 그 이전과 동일할 수 없다. 이제 우리에게는 ‘그 이후의 이야기’가 필요하다. 그런 점에서 <고요의 바다>는 우리가 상상하고 내딛는 만큼 세상이 보다 나은 방향으로 변화할 수 있다는 것을 보여 준다. 이것이 바로 ‘K’가 가진 독특한 세계관의 힘, 즉 K-드라마가 세상을 단순히 담아내는 것 이상으로 세상을 ‘변화’시키는 방식이다. 그래서 K-드라마는 지금부터 다시 시작이다.
Những chủ đề cần giải quyết trong phim truyền hình Hàn Quốc thời hậu “Trò chơi con mực” không thể còn như trước nữa. Bây giờ chúng ta cần “câu chuyện của giai đoạn mới”. Về khía cạnh đó, “Biển tĩnh lặng” cho thấy rằng thế giới có thể thay đổi theo hướng tốt đẹp hơn nhiều như chúng ta tưởng tượng và xây dựng. Đây chính là sức mạnh của thế giới quan độc đáo trong “K” – phim truyền hình Hàn Quốc. Đó là cách phim truyền hình Hàn Quốc “thay đổi” thế giới chứ không chỉ đơn thuần chứa đựng thế giới. Vì vậy, kể từ bây giờ phim truyền hình Hàn Quốc có khởi đầu mới.
김민정(Kim Min-jung 金旼貞)중앙대학교 문예창작학과 교수
Kim Min Jung, Giáo sư Khoa Sáng tác văn nghệ, Đại học Chungang
Dịch.Nguyễn Trung Hiệp
