을지로는 건축을 통해 서울의 역사를 오롯이 보여 주는 공간이다. 20세기 초 이 지역을 중심으로 상권이 개발되면서 서구 양식의 근대 건축물들이 들어섰고, 수십 년간 공업 지구로서 호황을 누렸던 시기에 지어진 맞벽 건축 양식의 건물들이 여전히 남아 있다. 여기에 더해 1980년대 적극적인 도심 재개발 사업이 시행되어 현대식 고층 건물들도 밀집해 있다.
Euljiro là không gian cho thấy toàn vẹn lịch sử của Seoul qua kiến trúc. Vào đầu thế kỷ XX, các công trình kiến trúc cận đại mang dáng dấp phương Tây đã xuất hiện khi các khu thương mại được phát triển xung quanh khu vực này. Nơi đây vẫn tồn tại những tòa nhà với lối kiến trúc xây nhà cách ranh giới đất 50cm vào thời hoàng kim kéo dài suốt mấy chục năm của khu công nghiệp. Thêm vào đó còn có các tòa nhà cao tầng hiện đại san sát do dự án tái xây dựng khu trung tâm được đẩy mạnh vào những năm 1980.
을지로는 서울특별시 중구 원도심을 가로지르는 길이 약 3km의 6차선 도로이다. 대한제국(1897~1910) 시대의 제단인 환구단(圜丘壇) 앞 시민 공원에서 시작해 신당동(新堂洞) 한양(漢陽)공업고등학교에 이르는 길이다. 좀 더 유명한 시설을 기준으로 하면, 서울특별시청에서 출발해 복합 문화 공간 동대문디자인플라자에서 끝난다. 북쪽에는 청계천로, 남쪽에는 퇴계로가 을지로와 함께 동서로 나란히 뻗어 있다. 일반적으로 방산동(芳山洞), 산림동(山林洞), 입정동(笠井洞) 등 주변 지역을 한데 아울러 ‘을지로’라고 말한다.
Euljiro là một con đường dài khoảng 3km với sáu làn xe cắt ngang trung tâm quận Jung-gu, Seoul. Con phố bắt đầu từ công viên trước đền thờ Hwangudan từ thời Đại Hàn Đế quốc (1897-1910) cho đến Trường Trung học Công nghiệp Hanyang ở Sindang-dong. Nếu muốn lấy điểm mốc là các địa danh nổi tiếng hơn thì con phố bắt đầu từ Tòa thị chính Seoul và kết thúc tại không gian văn hóa phức hợp Dongdaemun Design Plaza. Ở phía bắc có Cheonggyecheon-ro, phía nam có Toegye-ro cùng với Euljiro trải dài theo hai hướng đông và tây. Nói chung, các vùng lân cận như Bangsan-dong, Sanrim-dong và Ipjeong-dong được gọi chung là “Euljiro”.
서울의 대표적인 상업, 업무 지구인 을지로는 건축적 면모 또한 남다르다. 고풍스러운 근대기 건축물들과 슬레이트 지붕을 덮은 낡은 공장 건물들, 그리고 세련된 외양의 고층 빌딩들이 공존하면서 독특한 광경을 연출한다. 이는 을지로의 역사가 만들어 낸 풍경이다.
Euljiro, khu thương mại và văn phòng tiêu biểu của Seoul có diện mạo kiến trúc khác biệt. Các tòa nhà thời cận đại mang phong cách cổ xưa, các nhà xưởng cũ với mái lợp và các tòa nhà chọc trời hiện đại cùng tồn tại tạo ra một cảnh tượng độc đáo. Đây chính là cảnh quan được tạo ra bởi lịch sử của Euljiro.
다층적 스펙트럼 – Bản hợp âm của phong cách kiến trúc
을지로가 도시 공간으로서 역사에 처음 등장한 시기는 조선(1392~1910) 시대다. 이곳은 서울 건도(建都)와 함께 정비한 행정구역 가운데 남부(南部) 명철방(明哲坊)에 속했다. 궁궐을 지척에 둔 도성 안 거리로, 하루아침에 도시 중심부로 부상했다.
Con phố Euljiro lần đầu tiên xuất hiện trong lịch sử với vai trò của một không gian đô thị là vào thời Joseon (1392-1910). Nơi này thuộc về phần phía nam của khu Myeongcheolbang trong các quận hành chính được phát triển trong thời kỳ xây dựng kinh đô Seoul. Đó là một con đường nội đô rất gần cung điện và nhanh chóng trở thành trung tâm của đô thị.
을지로는 구한말과 일제 강점기에 더욱 번성하였는데, 1909년에는 민족 자본으로 설립된 대한천일은행(大韓天一銀行, 현재 우리은행)의 점포 광통관(廣通館)이 을지로 입구에 들어섰다. 서양식 2층 건물인 광통관은 지금도 은행 점포로 계속 사용되고 있으며, 2002년 서울특별시 기념물로 지정되었다.
Euljiro lại càng phồn thịnh hơn vào cuối triều đại Joseon và thời kì thuộc địa của Nhật. Năm 1909, Gwangtonggwan – phòng giao dịch của Ngân hàng Cheonil (nay là ngân hàng Woori) được thành lập bằng nguồn vốn nhà nước được mở tại Euljiro Ipgu. Tòa nhà hai tầng theo phong cách phương Tây vẫn được sử dụng làm địa điểm giao dịch ngân hàng và được chính quyền thành phố Seoul công nhận là công trình kỷ niệm vào năm 2002.
1925년에는 현재 동대문디자인플라자가 있는 자리에 경성(京城)운동장이 준공되었고, 이듬해에는 태평로1가에 경성부청 청사가 지어졌다. 이 건물은 1946년부터 서울특별시의 청사로 사용되다가 2012년 신관이 건립됨에 따라 이후 도서관으로 활용되고 있다. 이로써 을지로의 기점과 종점 두 곳에는 대형 시설들이 자리하게 되었다. 1928년에는 명동(明洞) 입구에 경성전기주식회사(현재 한국전력공사) 사옥이 세워졌다. 당시로서는 매우 높은 지상 5층 건물로 국내 최초로 내진, 내화 설계가 적용되었으며 엘리베이터까지 갖추었다.
Năm 1925, sân vận động Gyeongseong được xây dựng trên vị trí Dongdaemun Design Plaza hiện tại, và vào năm sau đó, tòa nhà thủ phủ Gyeongseong (tương ứng với Seoul ngày nay – chú thích của người dịch) được xây dựng tại Taepyeong-ro 1-ga. Tòa nhà được sử dụng làm tòa thị chính của thành phố Seoul từ năm 1946, và được dùng làm thư viện kể từ năm 2012 khi trụ sở mới được xây xong. Như vậy, tại hai điểm bắt đầu và điểm kết thúc của Euljiro đều có các công trình lớn. Năm 1928, trụ sở chính của Công ty Cổ phần Điện lực Gyeongseong (nay là Tổng Công ty Điện lực Hàn Quốc) được xây dựng tại lối vào của Myeong-dong. Vào thời điểm đó, đây là một tòa nhà năm tầng rất cao và tòa nhà đầu tiên ở Hàn Quốc có thiết kế chống động đất, chống cháy và được trang bị thang máy.
을지로는 번화가인 을지로 입구 일대를 중심으로 근대 문명 초기부터 서양식 건물이 들어서기 시작했으며, 이후 이곳의 도시 건축은 같은 방향으로 전개되었다. 그 첫 흐름은 1930년대부터 시작해 1950~1960년대에 양산된 2~3층 높이의 콘크리트 상가 건물들이었다. 지금도 을지로 3가에서 5가 일대에는 당시 지어진 건물들이 아직 많이 남아 있다. 건물들이 거리를 두고 서로 떨어져 있지 않고 50센티미터 이내로 다닥다닥 붙어 있는 ‘맞벽 건축[對壁建築]’이 대부분이다. 또한 지금은 외장재로 잘 사용하지 않는 타일로 외부를 마감한 건물들이 많아 이 자체만으로도 희귀한 역사적 자료라 할 수 있다. 을지로 3가에는 세월의 더께가 앉은 허름한 건물들 앞에 2011년 지어진 지상 25층 높이의 오피스 빌딩 파인 애비뉴(Pine Avenue)가 마주하고 있어 대조를 이룬다. 이처럼 을지로에는 건립 연도, 건축 양식, 건물 높이 등이 제각각인 건물들이 한데 어우러져 있다. 가히 한국 근현대 건축의 박물관이라 할 만하다.
Các tòa nhà theo phong cách phương Tây bắt đầu xuất hiện từ thời kỳ đầu của nền văn minh hiện đại xung quanh khu vực Euljiro Ipgu là trung tâm sầm uất của Euljiro, và kiến trúc đô thị của nơi này sau đó đã được triển khai theo hướng dó. Xu hướng đầu tiên là các tòa nhà thương mại bê tông với 2-3 tầng được xây dựng hàng loạt từ những năm 1930 cho đến những năm 1950-1960. Ngay cả bây giờ, nhiều tòa nhà được xây dựng tại thời điểm đó vẫn còn tồn tại ở các con phố từ Euljiro 3-ga đến Euljiro 5-ga. Hầu hết giữa các tòa nhà như không có khoảng cách, chúng san sát nhau trong vòng 50cm. Ngoài ra, còn nhiều tòa nhà hoàn thiện bên ngoài bằng gạch men, vật liệu vốn ít được dùng để ốp bên ngoài, chỉ riêng điều này đã có thể xem là một tư liệu lịch sử quý hiếm. Tại Euljiro 3-ga, phía trước những tòa nhà cũ kỹ bám bụi thời gian là Pine Avenue, một tòa nhà văn phòng 25 tầng được xây dựng vào năm 2011 tạo nên sự tương phản. Và như vậy, Euljiro là sự pha trộn của các tòa nhà với năm xây dựng, phong cách kiến trúc, độ cao… khác nhau. Đây có thể xem là bảo tàng kiến trúc cận hiện đại của Hàn Quốc.
최초의 주상복합 건물 – Tòa nhà phức hợp đầu tiên
우리나라는 한국 전쟁 이후 압축적인 경제 성장을 이뤄 냈다. 을지로는 이 흐름의 선두에 선 지역으로 지금까지 그 역할을 이어오고 있다. 그 출발점은 국내 최초의 주상복합 건물인 세운(世運)상가이다. 이곳은 한국 근대 건축을 대표하는 건축가 김수근(Kim Swoo-geun, 金壽根, 1931~1986)의 설계로 지어졌다. 세운상가, 대림(大林)상가, 진양(進洋)상가 등 총 8개 건물로 조성되었는데 이 상가군을 통칭하여 세운상가라고 부른다. 가장 먼저 준공된 현대(現代)상가가 2009년 철거됨에 따라 현재는 7개 동만 남아 있다.
Hàn Quốc đã đạt được tăng trưởng kinh tế rút gọn sau chiến tranh Triều Tiên. Euljiro vẫn tiếp tục đóng vai trò là khu vực tiên phong trong dòng chảy đó cho đến nay. Xuất phát điểm ấy là Thương xá Sewoon, khu phức hợp dân cư – thương mại đầu tiên của Hàn Quốc được xây dựng theo thiết kế của Kim Swoo-geun (1931-1986), kiến trúc sư đại diện cho kiến trúc Hàn Quốc hiện đại. Khu thương xá có tổng cộng tám tòa nhà, bao gồm các trung tâm mua sắm Sewoon, Daelim, Jinyang,… và các trung tâm thương mại này được gọi chung là Thương xá Sewoon. Khu thương xá được xây đầu tiên là Thương xá Hyundai đã bị phá dỡ vào năm 2009 nên hiện nay chỉ còn lại bảy tòa nhà.
1966년 착공을 시작해 순차적으로 완공된 세운상가는 종묘 앞에서 시작해서 필동(筆洞)에 이르는 1km 남짓 되는 초대형 타운이다. 단지 내에는 기계, 공구, 전기, 전자 등의 부품부터 가전 제품까지 망라하는 거대한 상권이 형성되었다. 상점 위층의 아파트에는 당시 주거 시설에서는 보기 어려웠던 스팀 난방, 욕조, 엘리베이터 등이 갖춰졌다. 건물에는 아파트 입주민들을 위한 실내 골프장과 사우나도 구비되었다. 세운상가는 도심 한복판에 우뚝 선 고급 아파트의 위용을 자랑하며 순식간에 서울의 명물이 되었다. 시골 사람이 서울에 와서 세운상가만 보고 돌아가도 서울을 다 본 것과 진배없다는 말까지 생길 정도였다.
Khởi công vào năm 1966 và lần lượt hoàn công cho đến năm 1968, Thương xá Sewoon là một khu phố siêu lớn kéo dài khoảng 1km từ phía trước đền Jongmyo đến tận Pil-dong. Bên trong là một khu thương mại khổng lồ kinh doanh đủ thứ từ máy móc, công cụ, linh kiện điện, điện tử… đến các thiết bị gia dụng. Tại khu căn hộ ở các tầng trên của thương xá có trang bị hệ thống sưởi bằng hơi nước, bồn tắm và thang máy…, điều hiếm thấy ở các khu dân cư vào thời điểm đó. Tòa nhà còn có cả sân gôn trong nhà và phòng xông hơi khô dành cho cư dân. Thương xá Sewoon tự hào với vẻ oai phong của khu căn hộ cao cấp sừng sững giữa trung tâm thành phố và nhanh chóng trở thành địa điểm nổi tiếng của Seoul đến mức có câu nói người nhà quê lên Seoul chỉ cần đến chiêm ngưỡng thương xá Sewoon là chả khác nào đã nhìn thấy cả Seoul.
그중 대림상가는 세운상가 전체를 통틀어 가장 작품성이 높은 건물이다. 김수근이 애용하던 건축 양식인 구조주의의 특징이 잘 드러난다. 건물을 저층부와 보행 데크, 중간 돌출부, 고층부로 구성한 뒤 각각 출입이 가능하게 만들었다. 저층부에는 계단이 독특한 형태로 설치되어 있으며, 데크와 돌출부를 가느다란 콘크리트 기둥이 연결해서 받치는 모습도 특이하다. 돌출부의 중앙에는 표면에 항아리 파편을 장식으로 붙였는데 당시 영국에서 유행하던 뉴브루털리즘(New Brutalism)의 거친 스타일을 연상시킨다.
Trong số đó, Thương xá Daelim là tòa nhà có tính nghệ thuật cao nhất thương xá Sewoon. Đặc điểm của chủ nghĩa cấu trúc, phong cách kiến trúc mà Kim Swoo-geun ưa chuộng, được bộc lộ rõ ở đây. Ông xây dựng tòa nhà thành các khu tầng thấp, hành lang đi bộ, khu vực giữa nhô ra, khu tầng cao và từng khu đều có thể ra vào được. Ở khu tầng thấp, cầu thang được lắp đặt theo hình dạng độc đáo và hình ảnh các trụ bê tông mảnh khảnh kết nối và làm trụ đỡ hành lang đi bộ và khu giữa nhô ra cũng khác lạ. Ở trung tâm của khu vực nhô ra, mảnh chum vỡ được gắn vào bề mặt như một vật trang trí khiến ta liên tưởng đến phong cách thô sơ của Chủ nghĩa Thô mộc mới (New Brutalism) phổ biến ở Anh vào thời điểm đó.
역동적인 고층 빌딩들 – Những tòa nhà cao tầng năng động
1970~1980년대에는 시청과 지하철 2호선 을지로입구역 사이에 롯데, 웨스틴 조선, 플라자, 프레지던트 등 대형 고급 호텔들이 줄지어 들어서면서 호텔 거리가 형성되었다. 그 옆에는 은행 점포들이 하나둘 지어지면서 남쪽의 한국은행 본점과 북쪽의 광통관을 잇는 금융 거리가 탄생했다.
Vào những năm 1970 đến 1980, một loạt khách sạn sang trọng lớn như Lotte, Westin Chosun, Plaza và President xuất hiện hình thành nên con phố khách sạn giữa tòa thị chính và ga Euljiro Ipgu trên tuyến tàu điện ngầm số 2. Bên cạnh đó, các phòng giao dịch ngân hàng cũng lần lượt được xây dựng cho ra đời con phố tài chính kết nối trụ sở Ngân hàng Nhà nước Hàn Quốc ở phía nam và Gwangtongguan ở phía bắc.
1986년 준공된 을지한국빌딩은 이 시기를 대표하는 지상 20층, 지하 4층 규모의 사무실 건물이다. 몸통 전면에 커튼 월(커튼처럼 붙였다 떼었다 할 수 있는 유리 벽)을 설치해 첨단 이미지를 갖춤과 동시에 양옆 모서리 부분은 화강암으로 마감해서 안정감을 높였다. 건물 중간은 벽체를 안으로 밀어 넣어 발코니 공간을 확보했는데, 건축물의 인상을 한층 풍부하게 만드는 조형적 기능을 제공한다. 일명 ‘하늘 공원(Sky Plaza)’이라 불리는 이곳은 시민들에게 개방되어 휴게 공간 및 전시 공간으로 활용된다. 국내 건축물로서는 처음 시도된 것이었기에 큰 화제였다.
Hoàn công vào năm 1986, Eulji Korea Building, tòa nhà văn phòng gồm 20 tầng trên mặt đất và bốn tầng hầm là tòa nhà đại diện cho thời kỳ này. Người ta gắn hệ vách (curtain wall – bức tường kính có thể được gắn và gỡ bỏ như một bức màn) ở toàn bộ mặt trước của tòa nhà tạo hình ảnh tối tân, đồng thời hoàn thiện các góc cạnh ở hai bên bằng đá granit để làm tăng sự vững chắc. Phần tường giữa tòa nhà được đẩy vào bên trong tạo nên không gian ban công, mang lại chức năng tạo hình khiến cho công trình kiến trúc này thêm phần ấn tượng. Nơi còn gọi là “Sky Plaza” này là không gian nghỉ ngơi, triển lãm và được mở cửa cho công chúng. Đây là sự thử nghiệm đầu tiên ở các công trình kiến trúc Hàn Quốc nên nhận nhiều sự quan tâm.
2000년대 이후에는 을지로 입구를 중심으로 한 재개발이 한층 속도를 내면서 고층 유리 건물들의 각축장이 되었다. 을지로 입구에서 을지로 2가 사이의 거리는 수백 미터밖에 되지 않지만, 고층 유리 빌딩들이 상당히 밀집해 있다. 그중 2010년 완공된 페럼 타워(Ferrum Tower)를 눈여겨볼 만하다.
Kể từ những năm 2000, khi việc tái xây dựng khu phụ cận Euljiro Ipgu tăng tốc, nơi đây trở thành chốn cạnh tranh của các tòa nhà kính cao tầng. Khoảng cách giữa Euljiro Ipgu và Euljiro 2-ga chỉ vài trăm mét nhưng tập trung khá dày đặc các tòa nhà kính cao tầng. Trong số đó, tháp Ferrum hoàn thành vào năm 2010 là công trình rất đáng chú ý.
지상 28층, 지하 6층 규모인 이 건물은 육면체를 기본 형태로 삼되 건물 윤곽을 거침없는 사선으로 처리해 현대적인 느낌을 극대화했다. 이 때문에 바라보는 위치에 따라서 건물 외형이 제각기 달리 보인다. 깎인 각도가 크지는 않지만, 수익성 확보 경쟁이 벌어지는 치열한 도심 재개발 사업을 감안하면 건축주가 면적 손실을 감수하면서 조형적 변화를 꾀한 걸로 볼 수 있다.
Tòa nhà 28 tầng trên mặt đất và sáu tầng hầm có hình dáng cơ bản là khối lục diện, đường viền khung tòa nhà được xử lý bằng các đường chéo mạnh mẽ, tạo cảm giác hiện đại hết mức có thể. Vì thế mà diện mạo tòa nhà trông khác nhau tùy thuộc vào vị trí đứng nhìn. Mặc dù góc bị cắt bớt không lớn, nhưng nếu xét đến sự cạnh tranh gay gắt về lợi nhuận của các dự án tái phát triển đô thị, có thể thấy rằng chủ đầu tư đã chấp nhận hi sinh diện tích để mang lại sự thay đổi về diện mạo công trình.
외피는 커튼 월을 세 가지 방식으로 응용하여 사선 면에 적절히 할당했고, 이를 통해 유리를 이용한 구성미를 얻어냈다. 주위에 건물들이 가깝게 붙어 있는데 오히려 그 덕에 주변 형상이 유리 표면에 비추면서 스펙터클한 장면을 만들어 준다. 옥상 부분도 옆으로 쳐냈는데 고층인 데다가 특이한 스카이라인을 형성해 길 건너 골목에서도 머리를 삐쭉 내민 페럼타워의 모습이 한눈에 들어온다.
Bên ngoài tòa nhà ứng dụng hệ vách theo ba phương thức và phân bổ vừa phải trên các mặt nghiêng giúp tôn lên bố cục kính của tòa nhà. Các tòa nhà san sát bao quanh, nhưng nhờ thế mà những hình ảnh phản chiếu lên bề mặt kính tạo nên một khung cảnh ngoạn mục. Tầng thượng cũng được cắt chéo sang một bên khiến tòa nhà vốn cao tầng hình thành một đường chân trời độc đáo, do đó đứng ở ngõ hẻm đối diện bên đường cũng thấy được hình ảnh tháp Ferrum như đang ngó đầu ra.
을지로의 아우트라인을 조금 더 넓히면 남쪽으로는 대한제국 시대에 고딕식 구조로 완성된 서울 명동성당(明洞聖堂, 1898)과 국내 최초의 대형 교회인 영락교회(永樂敎會, 1950)가, 북쪽으로는 2019년 리모델링을 통해 청계천의 명소로 부상한 한화빌딩이 을지로의 도시 건축권에 들면서 이곳의 만물상다운 특징이 더욱 부각된다. 역사성은 유서 깊은 도시의 필수 조건이라 할 수 있는데, 서울에서는 을지로가 그 역할을 대표한다.
Nếu mở rộng ranh giới của Euljiro ra xa hơn một chút, chúng ta sẽ thấy nhà thờ Myeongdong Seoul (1898) được xây dựng theo phong cách kiến trúc Gothic thời Đại Hàn Đế quốc, nhà thờ Yeongrak (1950) – nhà thờ có quy mô lớn đầu tiên ở Hàn Quốc ở phía nam và tòa nhà Hanwha, một địa danh nổi tiếng ở Cheonggyecheon sau khi được trùng tu vào năm 2019, ở phía Bắc. Các công trình này góp mặt trong quần thể kiến trúc đô thị Euljiro, cùng làm nên đặc trưng của một khu phức hợp. Tính lịch sử vốn có thể xem là điều kiện tất yếu của một thành phố lâu đời, và ở Seoul, Euljiro đại diện cho vai trò đó.
임석재(YIM Seockjae, 任奭宰) 이화여자대학교 건축학과 교수
YIM Seockjae Giáo sư khoa Kiến trúc, Trường Đại học Nữ Ehwa
Nguyễn Thị Phương Mai Dịch
