새로운 K-코미디의 흐름 – Xu hướng K-comedy mới

최근 한국의 코미디, 이른바 K-코미디에 새로운 흐름이 생겨났다. 레거시 미디어에서 탈피해 유튜브 같은 뉴미디어로 주 무대가 바뀌면서 형식도 내용도 변화했다. < 피식대학(Psick University) > 은 그 변화의 최전선에 서 있는 대표적인 사례다.

Gần đây xuất hiện một xu hướng mới về hài kịch Hàn Quốc, được gọi là K-comedy. Hình thức và nội dung của K-comedy đều mới mẻ khi sân khấu chính của hài kịch chuyển từ phương tiện truyền thông cũ sang phương tiện truyền thông mới như YouTube. Kênh Psick University là một ví dụ điển hình tiên phong cho sự thay đổi đó.

“제 생각에는 코미디와 예술은 정말 많은 공통점이 있는 것 같아요. 시대가 변하게 되면 새로운 예술가들이 탄생하기 마련이죠. 이를테면 후기 인상주의처럼요. 우리는 유튜브의 반 고흐, 폴 고갱 그리고 폴 세잔입니다.”

“Tôi nghĩ hài kịch và nghệ thuật thật sự có nhiều điểm tương đồng. Một khi thời đại thay đổi, đương nhiên các nghệ sĩ mới cũng ra đời. Chủ nghĩa hậu ấn tượng là ví dụ trong số đó. Chúng tôi chính là những Van Gogh, Paul Gauguin và Paul Cézanne trên YouTube.”

유튜브 채널 < 피식대학 > 에 2021년 11월 업로드 된 콘텐츠 ‘더 토크’에서 “코미디는 뭐라고 생각하느냐”라는 MC의 질문에 개그맨 이용주가 답한 말이다. 그는 함께 < 피식대학 > 을 이끄는 김민수, 정재형 그리고 자신을 각각 ‘유튜브의 빈센트 반 고흐, 폴 고갱, 폴 세잔’이라 칭했다.

Đó là câu trả lời của diễn viên hài Lee Yong-ju khi được MC hỏi “Anh nghĩ hài kịch là gì?” trong chương trình THE TALK, một nội dung được đăng lên kênh YouTube Psick University vào tháng 11 năm 2021. Lee Yong-ju đã gọi Kim Min-soo, Jeong Jae-hyung và chính mình – những người cùng nhau gây dựng Psick University là Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne trên YouTube.

< 피식대학 > 이 던지는 출사표 – “Xuất sư biểu” do Psick University xuất trình

인터뷰 형식의 ‘더 토크’는 그 자체가 하나의 코미디다. 유튜브라는 글로벌 플랫폼에 걸맞게 글로벌 토크쇼를 표방하고 있다. 그래서 외국 여성이 MC를 맡아 영어로 인터뷰를 진행한다. 물론 중간중간 콩글리시와 한국어가 사용되지만, 이들의 태도는 마치 미국의 유명 토크쇼에 출연한 것처럼 자신만만하다. 과도한 자신감으로 시작부터 자신들을 ‘세계에서 제일가는 최고의 코미디 그룹’이라고 자못 진지한 표정으로 말하는 것만으로도 웃음을 유발한다. 하지만 이건 코미디면서 동시에 이들의 새로운 출사표처럼 여겨진다. 달라진 시대에 달라진 예술가가 나오듯, 자신들 역시 새로운 코미디를 열어가겠다는 것이다. 이 다소 황당해 보이는 토크쇼는 ‘더 피식 쇼(The PISIC SHOW)’라는 이름으로 < 피식대학 > 의 대표 콘텐츠 중 하나로 자리 잡았다.

Bản thân THE TALK là một kiểu hài kịch theo hình thức phỏng vấn. Phù hợp với một nền tảng toàn cầu là YouTube, chương trình ra mắt những nội dung trò chuyện xuyên quốc gia, với phần dẫn bằng tiếng Anh do một nữ MC người nước ngoài đảm nhiệm. Tuy khách mời có xen kẽ Konglish (từ tiếng Anh theo kiểu Hàn Quốc – chú thích người dịch) và tiếng Hàn khi trò chuyện nhưng phong thái của họ rất tự tin, như thể họ đang tham dự một chương trình trò chuyện nổi tiếng của Mỹ. Ngay phần mở đầu, chỉ bằng điệu bộ nghiêm túc khi chào câu “nhóm hài kịch số một thế giới”, phong cách tự tin thái quá của họ đã khiến mọi người phải bật cười. Thế nhưng, chương trình này vừa là hài kịch, vừa được xem như là một “xuất sư biểu” (hai bài biểu do Gia Cát Lượng dâng lên vua trình bày nguyên nhân xuất chinh – chú thích của người dịch) của họ. Thời thế tạo anh hùng, những nghệ sĩ này cũng mang hoài bão sáng tạo một kiểu hài kịch mới lạ. Chương trình trò chuyện có phần bá đạo này đã trở thành một trong những nội dung chính của Psick University dưới cái tên The PISIC SHOW.

채널 구독자 수 293만 명(2024년 3월 기준)에 달하는 < 피식대학 > 은 한때 주말 저녁만 되면 온 가족을 TV 앞으로 모이게 했던 공개 코미디의 시대가 저물면서 급부상했다. KBS < 개그콘서트 > , SBS < 웃찾사 > , MBC < 개그야 > 까지 한동안 스타 개그맨들이 탄생했던 코미디 프로그램들은 한 때 공개 코미디의 전성시대를 구가했지만, 20여 년의 세월이 흐르면서 프로그램이 하나둘 폐지됐다. 급기야 지난 2020년 6월, 끝까지 버텨왔던 < 개그콘서트 > 마저 폐지되면서 공개 코미디 시대가 끝을 맺었다. 그로부터 3년이 지난 2023년 11월 < 개그콘서트 > 가 부활했지만 그 힘이 예전 같지는 않다. 그저 KBS라는 공영방송으로서 코미디의 명맥을 잇는다는 명분에 머무는 정도다.

Với sự khép lại của thời đại hài kịch được chiếu trên truyền hình từng khiến cả gia đình dán mắt vào màn hình TV vào mỗi buổi tối cuối tuần, Psick University phát triển nhanh chóng khi số lượng người đăng ký kênh đạt 2.93 triệu (tính đến tháng 3 năm 2024). Một thời, các chương trình Gag Concert của KBS, People Looking For Laughter của SBS và Gagya của MBC đã tạo nên những ngôi sao hài kịch, trải qua thời kỳ hoàng kim của hài kịch chiếu trên truyền hình. Thế nhưng, lần lượt một hai chương trình trong số đó ngừng hoạt đông sau hơn 20 năm. Cuối cùng, vào tháng 6 năm 2020, ngay cả Gag Concert đang cầm cự đến cuối cùng cũng dừng phát sóng, chính thức kết thúc thời đại hài kịch phát sóng trên truyền hình. Ba năm sau, dù Gag Concert được hồi sinh vào tháng 11 năm 2023 nhưng sức mạnh của nó không còn như trước. Chương trình chỉ hoạt động với danh nghĩa nối tiếp truyền thống hài kịch của Đài truyền hình Quốc gia KBS.

공개 코미디의 시대가 저무는 사이, 여기서 빠져나온 개그맨들은 유튜브에 둥지를 틀고 새 길을 열기 시작했다. 처음에는 공개 코미디가 갖는 ‘서바이벌 구조’ 때문에 역량을 마음껏 펼치지 못했던 개그맨들이 유튜브에 개인 채널을 꾸리는 방식으로 시작됐다. 이후 유튜브에 적응된 코미디 콘텐츠들이 생겨나 인기를 끌면서 점점 채널 자체가 브랜드화되는 경향을 보였다. ‘한사랑산악회’나 ‘05학번이즈백’, ‘B대면데이트’ 같은 히트 코너를 만든 < 피식대학 > 이나 ‘장기연애’ 같은 하이퍼 리얼리즘의 성격을 가진 스케치 코미디를 만든 < 숏박스 > 가 대표적이다.

Trong khi thời đại hài kịch truyền hình khép lại, những diễn viên hài từ đây bắt đầu chuyển sang hệ sinh thái mới YouTube, mở ra một con đường mới. Ban đầu, các nghệ sĩ hài vốn không thể phát huy hết khả năng của mình do “cấu trúc sinh tồn” của hài kịch phát trên truyền hình, nay họ bắt đầu bằng cách xây dựng kênh riêng trên Youtube. Kể từ đó, các nội dung hài kịch phù hợp với nền tảng YouTube xuất hiện và được ưa chuộng, dần dà các kênh phát cũng có khuynh hướng tự định hình bản thân thành một thương hiệu. Tiêu biểu là, Psick University tạo ra những nội dung ăn khách như “Câu lạc bộ leo núi Hansarang”, “Sự trở lại của niên khóa 05”, “Hẹn hò với anh chàng nhóm máu B”; hoặc Shortbox tạo ra thể loại sketch comedy (dạng hài kịch ngắn không quá 10 phút – chú thích của người dịch), mang khuynh hướng mô phỏng hiện thực (hyperrealism) như “Hẹn hò dài lâu”.

달라진 미디어 플랫폼, 달라진 코미디 형식 – Nền tảng truyền thông mới, hình thức hài kịch thay đổi

달라진 미디어 플랫폼은 그 위에 얹어지는 코미디에도 변화를 불러일으켰다. 공개 코미디는 무대라는 한정된 공간에서 펼치는 콩트 코미디에 머물러 있었다면, 유튜브 같은 새로운 미디어에서의 코미디는 배경부터 일상으로 옮겨졌다. 초창기에는 일상에서 펼쳐지는 몰래카메라가 인기를 끌더니 이후에는 진짜보다 더 진짜 같은 하이퍼 리얼리즘을 보여주는 스케치 코미디가 전성시대를 구가하는 중이다.

Nền tảng truyền thông đã khác trước dẫn đến sự thay đổi cho cả hài kịch trên nền tảng đó. Nếu như hài kịch phát trên truyền hình chỉ dừng lại ở những vở hài conte (tiểu phẩm hài ngắn mang tính trào phúng về một đối tượng hay hiện tượng trong xã hội – chú thích của người dịch), biểu diễn trong không gian hạn chế như sân khấu, thì hài kịch trên phương tiện truyền thông mới như YouTube đã chuyển không gian đó sang cuộc sống hàng ngày. Thời kì đầu, các tình huống hài hước đời thường thường được ghi lại bằng máy quay ẩn rất được yêu thích, nhưng về sau là thời kì hoàng kim của dòng hài kịch nhấn mạnh cái thật hơn cả thực tế.

또 개그맨 곽범, 이창호가 이끄는 < 빵송국 > 에서는 보정카메라를 이용해 탄과 제이호라는 2인조 보이 그룹 매드몬스터를 만들었다. 부캐를 통해 새로운 세계관이 만들어지면서 이른바 ‘세계관 코미디’라는 장르가 생겨났다. 세계관이 갖는 과몰입은 그 가상 설정이 마치 진짜인 듯 몰입해 주는 팬들에 의해 실제 현실에서의 커머셜로 이어지기도 했다. 매드몬스터를 캐릭터로 한 굿즈 상품 같은 것들이 이벤트로 판매되기도 했던 것. 이처럼 레거시 미디어에 머물러 무대를 벗어나지 못했던 코미디들은 유튜브라는 열린 세계를 만나 그 소재나 형식 또한 다양해졌다.

Ngoài ra, được thành lập bởi diễn viên hài Kwak Beom và Lee Chang-ho, kênh Bbangsongguk sử dụng ứng dụng chỉnh sửa, tạo ra nhóm nhạc Mad Monster gồm hai thành viên nam là TAN và J.Ho. Thế giới quan mới được tạo ra thông qua một nhân cách khác, hình thành một thể loại gọi là “Hài kịch thế giới quan”. Sự quá nhập tâm vào thế giới quan của vai diễn, cộng với các chương trình quảng cáo của nhóm trên thực tế, khiến người hâm mộ đắm mình vào thế giới giả định như thể nó là thật. Thậm chí có cả những món đồ lưu niệm có hình nhân vật Mad Monster được bán tại các sự kiện. Bằng cách này, những dòng hài kịch vốn được trình diễn thông qua các kênh truyền thông cũ, bị giới hạn bởi không gian sân khấu đã khởi sắc hơn về đề tài cũng như hình thức trên một không gian mở như YouTube.

< 피식대학 > 의 ‘피식쇼’ 같은 코너는 유튜브라는 글로벌 플랫폼 덕분에 가능한 인기 토크쇼가 되었다. BTS RM에서부터 박재범, 손석구 등 국내의 내로라하는 스타들은 물론이고 글로벌 스타나 명사들도 출연할 정도로 인기다. 그래서 영화 < 가디언즈 오브 갤럭시 >의 배우 크리스 프랫이나 영화감독 제임스 프랜시스 건 주니어에게 세계 최고의 쇼에 출연한 기분을 묻고, 소설 「개미」의 저자 베르나르 베르베르에게 개미투자자의 미래를 묻는 식의 토크 코미디의 세계가 열렸다. 또 각각의 채널을 운영하면서도 이미 개그맨 선후배들로 연결된 이들의 관계는 다양한 협업을 통한 세계관의 또 다른 결합을 가능하게 했다. 일종의 유튜브를 플랫폼으로 하는 코미디 유니버스가 열린 것이다.

Các mục như Psick Show của Psick University trở thành chương trình trò chuyện ăn khách nhờ nền tảng toàn cầu YouTube. Nó nổi tiếng đến mức không chỉ có sự góp mặt của các ngôi sao trong nước như RM của BTS, Jay Park, Son Suk-ku mà đến cả các ngôi sao, người nổi tiếng thế giới cũng tham gia. Chẳng hạn, họ đã phỏng vấn diễn viên Chris Pratt trong phim “Vệ binh dải Ngân Hà” (Guardians of the Galaxy) và đạo diễn điện ảnh James Francis Gunn Jr. rằng họ cảm thấy như thế nào khi xuất hiện trong chương trình hàng đầu thế giới, hay phỏng vấn nhà văn Bernard Werber – tác giả cuốn tiểu thuyết “Kiến” nói về tương lai của các nhà đầu tư “con kiến” (các nhà đầu tư nhỏ lẻ – chú thích của người dịch). Ngoài ra, các diễn viên hài vừa vận hành kênh riêng của mình vừa sử dụng các mối quan hệ vốn có giữa tiền bối và hậu bối để có thể chia sẻ các quan điểm thông qua nhiều hoạt động hợp tác khác nhau. Cả một vũ trụ hài kịch đã được mở ra chỉ với nền tảng YouTube.

이후 유튜브에서 이미 확고한 브랜드를 갖고 있는 채널들이 모여 하나의 코미디 레이블인 메타 코미디가 설립되기도 했다. 유튜브를 기반으로 하는 코미디 레이블이 의미 있는 건, 그간 개인 채널로 산재해 있던 유튜브 코미디를 하나로 연합함으로써 실질적인 비즈니스가 가능하게 됐다는 점과 이로써 레거시 미디어의 코미디와는 다른 새로운 시대의 코미디를 선언할 수 있게 됐다는 점이다.

Về sau, các kênh đã có tên tuổi trên YouTube tập hợp lại để thành lập một thương hiệu hài kịch mang tên META COMEDY. Thương hiệu hài kịch trên nền tảng YouTube giá trị ở chỗ nó mở ra khả năng kinh doanh thực tế bằng cách tổng hợp hài kịch YouTube vốn phân tán trên kênh riêng lẻ trước đây, điều đó làm nên tuyên ngôn hài kịch của thời đại mới, khác hẳn với hài kịch trên các phương tiện truyền thông cũ.

K-코미디, 글로벌 반향 가능할까 – K-comedy có thể tạo ra tiếng vang toàn cầu chăng?

우리가 영국의 코미디언이자 배우였던 찰스 스펜서 채플린 주니어의 연기나 영국의 대표 시트콤 중 하나인 < 미스터 빈 > 을 보며 웃고 즐겼던 것처럼 코미디에 그 시대나 국가, 언어의 장벽이 있다고 말할 순 없다. 하지만 이들 코미디가 언어보다 보다는 원초적인 몸의 언어를 활용하고 있는 특징을 보면 언어적, 문화적 장벽이 전혀 없다고 말할 수는 없을 것이다. 실제로 웃음에는 그 문화권만이 갖는 독특한 정서 같은 것들을 완전히 배제할 수 없기 마련이다.

Ai trong chúng ta cũng từng cười thích thú khi xem diễn xuất của Charles Spencer Chaplin Jr. – nghệ sĩ hài kiêm diễn viên người Anh, hay xem “Mr. Bean” – một trong những bộ phim sitcom tiêu biểu của Anh. Do đó, dường như không có rào cản giữa thời đại, quốc gia, ngôn ngữ trong hài kịch. Tuy nhiên, phải nhìn nhận một thực tế rằng kiểu hài kịch này chủ yếu sử dụng ngôn ngữ cơ thể nguyên thủy hơn là ngôn ngữ nói thông thường, do đó khó mà cho rằng hoàn toàn không có rào cản văn hóa hay ngôn ngữ ở đây. Trên thực tế, trên phương diện tiếng cười, chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn cảm xúc đặc trưng xuất phát từ khác biệt về văn hóa.

하지만 유튜브 같은 글로벌 플랫폼은 오히려 이러한 정서적 장벽들을 허무는 역할을 하기도 한다. 피식쇼가 미국에서 스탠드업 코미디로 활동하는 월터 홍을 만났을 때, 그는 이 쇼에서 어설픈 영어를 하는 개그맨들을 콕 짚어 “영어가 구리다”고 말하면서 언어유희를 하는 대목이 그렇다. 이용주가 ‘소개’라는 단어를 ‘Cow Dog’라고 표현하자, 월터 홍도 맞장구를 치며 ‘Cow Crab’이라고 하는 과정에서 한국어와 영어의 언어 장벽을 웃음이라는 코드로 승화시키기 때문이다.

Ngược lại, nền tảng toàn cầu như YouTube lại đóng vai trò phá vỡ những rào cản cảm xúc này. Cuộc gặp gỡ của Psick Show với Walter Hong – một diễn viên hài ở Mỹ đã phản ánh được điều này. Walter Hong chơi chữ khi nói “Tiếng Anh ẹ quá” để ám chỉ thứ tiếng Anh vụng về của các diễn viên hài trong chương trình. Ngay khi Lee Yong-ju diễn đạt từ “sokae” (nghĩa là “giới thiệu”, nhưng cũng có từ đồng âm mang nghĩa “bò, chó” trong tiếng Hàn – chú thích của người dịch) là “Cow Dog”, Walter Hong cũng hưởng ứng bảo là “Cow Crab” (khi phát âm thành “soke” thì mang nghĩa “bò, cua” trong tiếng Hàn – chú thích của người dịch), biến rào cản ngôn ngữ thành thứ gây cười.

웃음의 기원 중에는 낯선 이들이 야생에서 만났을 때 서로 위험한 존재가 아니라는 걸 드러내기 위해 생겨났다는 설이 있다. 즉 웃음에서 서로 다른 문화나 정서, 언어 같은 건 애초 넘지 못할 장벽이 아니라 넘어서야 하는 장벽으로서 존재했다는 뜻이기도 하다. 그런 점에서 < 피식대학 > 같은 자칭 ‘세계에서 제일가는 최고의 코미디 그룹’이 앞으로 이 유튜브 같은 글로벌 플랫폼을 통해 어떤 행보를 그려갈 것인지 주목해 볼 필요가 있다. 그건 K-코미디가 글로벌을 향해가는 길이기도 하지만, 웃음을 매개로 그간 장벽으로 여겨졌던 것들을 허물어가는 길이기도 할 테니 말이다.

Về nguồn gốc của tiếng cười, có giả thuyết cho rằng nó là dấu hiệu được sử dụng bởi những người lạ khi gặp nhau thuở hồng hoang để chứng tỏ bản thân mình vô hại với đối phương. Điều này cũng có nghĩa là những khác biệt về văn hóa, cảm xúc, ngôn ngữ trong tiếng cười ngay từ ban đầu đã tồn tại như rào cản cần phải vượt qua chứ không phải là rào cản không thể vượt qua. Như vậy, cần phải dõi xem “nhóm hài kịch hay nhất thế giới” tự xưng như Psick University sẽ làm gì tiếp theo trên nền tảng toàn cầu YouTube. Đây không chỉ là con đường để K-comedy vươn ra thế giới, mà cũng là cách để phá vỡ những gì trước đây được cho là rào cản qua tiếng cười.

정덕현(Jung Duk-hyun 鄭德賢) 대중문화 평론가
Jung Duk-hyun – Nhà phê bình văn hóa đại chúng
Dịch. Lê Thị Phương Thủy