2010년대 중반부터 소셜벤처와 관련된 기관, 단체들이 성수동에 모이면서 이 지역에는 민간 주도를 통한 소셜벤처 밸리가 형성되었다. 국내 소셜벤처의 명실상부한 중심지로서 그 역할을 다하고 있는 성수동은 과거 준공업 지대 이미지에서 벗어나 새롭고 활기차게 변신 중이다.
Kể từ giữa thập niên 2010, các cơ quan đoàn thể liên quan đến doanh nghiệp xã hội tập trung về Seongsu-dong, hình thành nên thung lũng doanh nghiệp xã hội thông qua vai trò chủ đạo của tư nhân tại khu vực này. Xứng đáng là trung tâm của các doanh nghiệp xã hội Hàn Quốc, Seongsu-dong đang thoát khỏi hình ảnh của khu bán công nghiệp trước đây và thay đổi một cách mới mẻ và sôi động.
“전세 사기 예방은?” “Làm thế nào có thể ngăn chặn lừa đảo khi thuê mặt bằng?”
“기후 위기 문제는?” “Vấn đề khủng hoảng khí hậu là gì?”
“우리가 세상을 바꿀 수 있을까?” “Liệu chúng ta có thể biến đổi thế giới?”
성수동 한복판에 자리한 코워킹 오피스 헤이그라운드(Heyground) 1층 로비 게시판에는 이런 글들이 적혀 있다. 이 건물에 입주해 있는 소셜벤처의 체인지 메이커들(Changemakers)이 적어 놓은 것들이다. ‘체인지 메이커’는 사회∙환경 문제에 관심을 두고 자신만의 방식으로 세상을 변화시키려는 사람을 일컫는다.
Đó là những dòng chữ được viết trên bảng thông báo ở sảnh tầng một của HEYGROUND – văn phòng chia sẻ tại giữa trung tâm Seongsu-dong. Những dòng chữ này được Changemakers (tạm dịch Những người tạo ra sự biến đổi) viết cho các doanh nghiệp xã hội đặt tại tòa nhà này. “Người tạo ra sự biến đổi” nghĩa là người quan tâm đến các vấn đề xã hội – môi trường và biến đổi thế giới theo cách riêng của mình.
이들의 관심사는 건강한 삶, 공평한 교육 기회, 기후 변화, 지속 가능한 도시, 양질의 일자리 등 매우 다양하다. 그러나 저녁 늦게까지 머리를 맞대고 치열하게 고민하며, 혁신적인 해결 방안을 모색한다는 공통점이 있다. 그래서 밤에도 사무실 불이 꺼지지 않는 헤이그라운드를 ‘성수동의 등대’라 말하는 사람도 있다.
Mối quan tâm của họ rất đa dạng, từ đời sống lành mạnh, cơ hội giáo dục bình đẳng, biến đổi khí hậu đến đô thị bền vững và việc làm có chất lượng. Tuy nhiên, điểm chung của họ là cùng nhau trăn trở đến tối muộn để tìm kiếm giải pháp có tính mới. Đó cũng là lý do tại sao có những người gọi HEYGROUND – doanh nghiệp mà đèn văn phòng không tắt thậm chí cả vào ban đêm – là “ngọn hải đăng của Seongsu-dong”.
클러스터의 시작 – KHỞI ĐẦU CỦA CỤM DOANH NGHIỆP
현재 성수동에는 소셜벤처 창업과 육성, 성장에 필요한 대부분의 기관과 단체들이 한데 모여 있다. 2002년 설립되어 국내에서 가장 오래된 소셜벤처 창업 집단으로 알려진 크레비스(Crevisse)를 비롯해 2008년 창립된 국내 최초의 임팩트 투자사 소풍벤처스(Sopoong Ventures)가 성수동에 둥지를 틀고 있다. 액셀러레이터 기업 임팩트스퀘어(Impact Square), 소셜 임팩트 벤처 캐피털 옐로우독(Yellowdog) 등 굵직한 기업들도 이곳에 자리한다.
Hiện nay, đa số các cơ quan đoàn thể cần thiết cho khởi nghiệp, đào tạo và phát triển doanh nghiệp xã hội đều tập trung tại Seongsu-dong. Bắt đầu từ Crevisse thành lập vào năm 2002 – được biết đến là doanh nghiệp khởi nghiệp về dự án xã hội lâu năm nhất đến Sopoong Ventures – nhà đầu tư tác động đầu tiên của Hàn Quốc được thành lập năm 2008 đều đặt trụ sở tại Seongsu-dong. Các doanh nghiệp lớn như doanh nghiệp tăng tốc khởi nghiệp Impact Square và quỹ đầu tư tác động xã hội Yellowdog cũng đặt trụ sở tại đây.
성수동에 소셜벤처 클러스터가 형성되기 시작한 시기는 2010년대 중반으로, 그 중심에는 ‘커뮤니티 오피스’를 표방하는 헤이그라운드가 있다. 이곳은 비영리 사단법인 루트임팩트(Root Impact)가 운영한다. 사회 곳곳의 체인지 메이커들을 발굴하고 이들이 지속적으로 성장할 수 있도록 돕는 기관이다. 루트임팩트의 허재형(Johan Jaehyong Heo) 대표는 2022년 ‘오바마 아시아 태평양 리더(Leaders Asia-Pacific)’로 선정되기도 했다. 오바마 재단은 “육성 프로그램에서 제도 개선에 이르기까지 한국의 사회적기업 생태계를 구축하는 데 주도적 역할을 했다”며 선정 이유를 밝혔다.
Cụm doanh nghiệp xã hội bắt đầu hình thành tại Seongsu-dong vào giữa thập niên 2010, trong đó có Heyground – nơi được coi như “văn phòng cộng đồng”. HEYGROUND được điều hành bởi Root Impact – một tổ chức phi lợi nhuận. Đây là cơ quan tìm ra những người tạo ra sự biến đổi ở khắp nơi trong xã hội và giúp họ phát triển bền vững. Johan Jaehyong Heo – Giám đốc Root Impact – cũng được lựa chọn là “Nhà lãnh đạo Châu Á – Thái Bình Dương Obama” (Leaders Asia-Pacific) năm 2022. Giải thích về lý do lựa chọn, Quỹ Obama cho biết, “Anh ấy đã đóng vai trò dẫn đầu trong việc xây dựng hệ sinh thái doanh nghiệp xã hội tại Hàn Quốc, từ các chương trình ươm tạo đến cải tiến chế độ”.
루트임팩트는 2017년, 성수동에서 가장 번화한 연무장길 근처에 헤이그라운드 1호점을 마련했다. 2년 후에는 서울숲 인근에 2호점을 추가로 열었다. 여러 업체들이 들어와 내부 시설을 함께 사용한다는 점에서 공유 오피스라고 할 수도 있지만, 기존 공유 오피스와는 여러모로 다른 점이 많다. 우선 헤이그라운드는 공간을 완성한 뒤 입주 업체를 모집하는 일반적인 순서를 따르지 않았다. 구상 단계부터 입주 예정인 단체들을 모아 공간을 함께 설계했다. 국내 소셜벤처 업계를 이끌어 가는 20여 개의 기업들이 이 과정에 참여했다. 한편 이곳에 들어오고 싶은 기업은 심층 인터뷰와 내부 심사 과정을 통과해야 한다.
Root Impact đã mở HEYGROUND chi nhánh 1 vào năm 2017 ở gần Yeonmujang-gil – con đường sầm uất nhất của Seongsu-dong. Hai năm sau, họ mở thêm chi nhánh 2 gần Rừng Seoul. Do có nhiều công ty chuyển đến đây và sử dụng các cơ sở vật chất nội bộ cùng nhau nên có thể gọi đây là văn phòng chia sẻ, nhưng nó có nhiều điểm khác biệt ở nhiều phương diện với các văn phòng chia sẻ vốn có. Trước hết, HEYGROUND không tuân theo quy trình thông thường- tiếp nhận doanh nghiệp thuê văn phòng sau khi hoàn thiện xây dựng. Từ giai đoạn lên ý tưởng, họ đã tập hợp các doanh nghiệp dự định thuê văn phòng để cùng nhau thiết kế không gian. Khoảng 20 công ty dẫn đầu về dự án xã hội trong nước đã tham gia vào quá trình này. Ngoài ra, các doanh nghiệp muốn thuê văn phòng ở đây còn phải vượt qua vòng phỏng vấn sâu và sàng lọc nội bộ.
루트임팩트가 코워킹 오피스를 마련한 이유는 사회적 가치 실현에 도전하는 소셜벤처들이 한곳에 모였을 때 각자에게 필요한 정보와 지식, 경험이 공유되고 시너지가 창출된다고 여겼기 때문이다. 루트임팩트는 이러한 공간을 만들 장소로 서울 시내 몇 개 지역을 검토했으며 적정한 토지 가격, 접근성, 지역적 특성 등을 고려해 최종적으로 성수동을 낙점했다. 젊은 사람들의 발길이 잦아지면서 성수동의 분위기가 활기차고 개방적으로 변화하고 있는 것도 선택에 영향을 끼쳤다.
Lý do Root Impact thành lập văn phòng chia sẻ là vì họ cho rằng khi các doanh nghiệp xã hội thử sức trong việc hiện thực hóa giá trị xã hội tập trung ở một nơi thì thông tin, kiến thức và kinh nghiệm cần thiết cho mỗi người sẽ được chia sẻ và sức mạnh tổng hợp sẽ được tạo ra. Sau khi xem xét một số khu vực trong nội thành Seoul làm địa điểm để tạo ra một không gian như vậy và cân nhắc giá đất hợp lý, khả năng tiếp cận và đặc điểm khu vực, cuối cùng, Root Impact đã chọn Seongsu-dong. Không khí của Seongsu-dong thay đổi theo chiều hướng sôi động và cởi mở hơn khi giới trẻ đến đây thường xuyên cũng ảnh hưởng đến lựa chọn này.
네트워크 형성 – HÌNH THÀNH MẠNG LƯỚI
헤이그라운드가 성수동에 자리를 잡을 즈음 때맞춰 소셜벤처의 성장을 지원하고 투자하는 이들이 이 지역으로 모여들었다. 여기에 더해 정부와 지자체까지 가세하면서 성수동은 준공업단지라는 과거의 역사를 뒤로하고 소셜벤처 밸리로 새롭게 변모하게 되었다.
Canh thời điểm HEYGROUND được mở ở Seongsu-dong, những người ủng hộ và đầu tư vào sự phát triển của các doanh nghiệp xã hội đã đổ về đây. Bên cạnh đó, nhận được sự hỗ trợ của Chính phủ và chính quyền địa phương, Seongsu-dong đã để lại sau lưng quá khứ trong lịch sử là một khu bán công nghiệp và thay đổi diện mạo thành thung lũng dự án xã hội,
성수동 관할 성동구청은 2017년부터 매년 사회 혁신을 꿈꾸는 소셜벤처 기업의 성과를 공유하고 대중들과 소통하기 위해 엑스포를 개최한다. 지난해 서울숲 일대에서 열린 ‘서울숲 소셜벤처 엑스포’는 청소∙환경, 교육∙돌봄, 제조∙유통, 문화∙예술, 인쇄∙출판 분야의 160여 개 소셜벤처가 참여해 성황을 이뤘다. 이 행사에서는 특히 장애인 이동권 개선을 주제로 한 기업의 사례 발표가 눈길을 끌었다. 이와 관련해 방문객들은 전시 체험존에서 휠체어 동력 보조 장치, 휠체어 사용자를 위한 전용 내비게이션, 휠체어 탑승이 가능한 장애인 택시 등 소셜벤처 기업들의 아이디어가 만들어 낸 결과물들을 직접 체험할 수 있었다. 성동구청은 2018년 성수동에 소셜벤처 허브센터를 세우고, 이곳을 거점으로 각종 지원 정책을 펼치고 있다.
Kể từ năm 2017, hằng năm, Văn phòng quận Seongdong-gu – cơ quan quản lý Seongsu-dong – đã tổ chức triển lãm nhằm giao tiếp với công chúng và chia sẻ thành quả của các doanh nghiệp xã hội mơ ước cải cách xã hội. “Triển lãm doanh nghiệp xã hội Rừng Seoul” năm ngoái được tổ chức tại khu vực Rừng Seoul đã diễn ra thành công với sự tham gia của hơn 160 doanh nghiệp xã hội trong các lĩnh vực vệ sinh – môi trường, giáo dục – chăm sóc trẻ, sản xuất – phân phối, văn hóa – nghệ thuật và in ấn – xuất bản. Đặc biệt, tại sự kiện này, bài phát biểu của doanh nghiệp về việc cải thiện quyền đi lại cho người khuyết tật đã thu hút sự chú ý. Liên quan tới vấn đề này, khách thăm quan có thể trực tiếp trải nghiệm các sản phẩm được tạo ra từ ý tưởng của các doanh nghiệp xã hội, ví dụ như thiết bị động cơ bổ trợ xe lăn, định vị chuyên dùng dành cho người sử dụng xe lăn, tắc-xi dành cho người khuyết tật có thể chuyên chở xe lăn, v.v… Năm 2018, Văn phòng quận Seongdong-gu đã thành lập Trung tâm Dự án Xã hội tại Seongsu-dong và đang triển khai nhiều chính sách hỗ trợ khác nhau tại đây.
한편 서울시는 2020년 기존의 ‘성수 IT 종합센터’를 ‘서울창업허브 성수’로 개칭하고 건물을 리모델링해 소셜벤처를 지원 중이다. 입주 기업에 사무 공간 제공 및 맞춤형 액셀러레이팅, 사업화 등 기본적인 지원과 함께 다양한 네트워킹 기회를 마련하고 있다.
Bên cạnh đó, năm 2020, thành phố Seoul đã đổi tên Trung tâm Công nghệ Thông tin Seongsu thành Trung tâm Khởi nghiệp Seongsu Seoul, tu sửa tòa nhà để hỗ trợ các dự án xã hội. Thành phố Seoul đang thực hiện những hỗ trợ cơ bản như cung cấp không gian văn phòng, tăng tốc tùy chỉnh và thương mại hóa cho các doanh nghiệp thuê văn phòng đồng thời tạo ra các cơ hội kết nối khác nhau.
소셜벤처가 성수동으로 집결한 데는 네트워크 안에 속하고 싶은 심리도 영향을 끼쳤다. 네트워크에 속해 있을 때 정보 교류와 협력을 통해 더 빠른 성장을 이룰 수 있을 것이기 때문이다. 그런 점에서 보자면 헤이그라운드를 위시해 KT&G가 운영하는 상상플래닛(KT&G SangSang Planet) 같은 플랫폼도 성수동 소셜벤처 밸리 형성에 일조했다고 할 수 있다.
Tâm lý mong muốn được thuộc về mạng lưới cũng đóng một vai trò trong việc tập trung các doanh nghiệp xã hội tại Seongsu-dong. Bởi vì khi thuộc về một mạng lưới, các doanh nghiệp này có thể đạt được sự tăng trưởng nhanh chóng hơn thông qua quá trình trao đổi thông tin và hợp tác. Về điểm này, có thể nói rằng từ HEYGROUND đến KT&G SangSang Planet do KT&G điều hành cũng góp phần hình thành thung lũng doanh nghiệp xã hội Seongsu-dong.
체인지 메이커들은 이런 플랫폼들이 제공하는 다채로운 커뮤니티 프로그램들이 실질적으로 큰 도움이 되며, 그 덕분에 아이디어를 마음껏 펼쳐낼 수 있다고 입을 모아 말한다. 예컨대 어려운 환경에 처해 있어 제대로 공부하기 힘든 아이들을 위해 학습용 콘텐츠를 만드는 글로벌 에듀테크 기업 에누마(Enuma)는 헤이그라운드의 존재 가치에 대해 이렇게 설명했다.
Những người tạo nên sự biến đổi đều nói rằng các chương trình cộng đồng đa dạng mà các nền tảng như vậy cung cấp mang lại những ích lợi thiết thực rất lớn, nhờ đó, họ có thể tự do thực hiện ý tưởng của mình. Ví dụ, Enuma – doanh nghiệp công nghệ giáo dục toàn cầu chuyên sáng tạo các nội dung học tập dành cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn không có điều kiện học tập – đã giải thích về giá trị tồn tại của HEYGROUND như sau:
“다른 소셜벤처와 교류해 정보를 얻고 우리만의 정체성도 만들 수 있었다. 소셜벤처로서 중심을 잃지 않고 성장할 수 있었던 건 헤이그라운드의 지지와 지원 덕분이다.”
“Nhờ những thông tin có được từ quá trình giao lưu với các doanh nghiệp xã hội khác, chúng tôi có thể tạo ra bản sắc của riêng mình. Chúng tôi có thể giữ vững vai trò của một doanh nghiệp xã hội và phát triển được là nhờ nhận được sự ủng hộ và hỗ trợ của HEYGROUND.”
돌봄 서비스 플랫폼 사업을 펼치는 예비사회적기업 째깍악어(Tictoccroc)도 “4명으로 시작해 구성원 70여 명으로 성장하기까지 우리가 뿌리를 내릴 수 있게 헤이그라운드가 물과 영양분을 줬다”고 말했다.
Tictoccroc – một doanh nghiệp xã hội tiềm năng thực hiện các dự án nền tảng dịch vụ chăm sóc- cũng cho biết: “HEYGROUND đã cung cấp cho chúng tôi nước và chất dinh dưỡng để chúng tôi có thể bén rễ, bắt đầu chỉ với 4 thành viên phát triển lên khoảng 70 thành viên”.
미래를 위한 과제 – NHỮNG THÁCH THỨC CHO TƯƠNG LAI
한국에서 소셜 임팩트 생태계가 태동한 시기는 2000년대이고, 본격적인 성장은 2010년대 중반부터이다. 그 성장을 견인한 주인공들은 헤이그라운드를 비롯해 성수동 소셜벤처 밸리를 형성하고 있는 단체와 기관들이다. 특히 성수동 소셜벤처 밸리는 민간 주도로 이뤄냈다는 점에서 의미가 자못 크다. 또한 문화와 예술, 스타트업이 결합해 지역이 변화한 사례는 많지만, 소셜벤처를 기반으로 지속 가능한 발전을 고민해 왔다는 점은 성수동만의 특별함이다. 2014년쯤 성수동엔 약 40개 정도의 비영리 단체와 사회적기업이 있었지만, 소셜 임팩트를 확산하기 위해 노력한 결과 2016년 153개였던 관련 기업과 단체가 2022년에는 525개로 많이 늘어났다.
Hệ sinh thái tác động xã hội của Hàn Quốc nhen nhóm vào thập niên 2000 và chính thức phát triển từ giữa thập niên 2010. Những nhân tố chính thúc đẩy sự tăng trưởng đó chính là các cơ quan và đoàn thể hình thành nên Thung lũng doanh nghiệp xã hội Seongsu-dong trong đó có HEYGROUND. Đặc biệt, Thung lũng doanh nghiệp xã hội Seongsu-dong có ý nghĩa to lớn vì đã được tạo nên bởi sự chủ đạo của tư nhân. Ngoài ra, có rất nhiều ví dụ các khu vực thay đổi khi có sự kết hợp giữa văn hóa, nghệ thuật và khởi nghiệp, nhưng điểm độc đáo của riêng Seongsu-dong là điều đã được trăn trở ở khía cạnh phát triển bền vững dựa trên các doanh nghiệp xã hội. Khoảng năm 2014, có khoảng 40 tổ chức phi lợi nhuận và doanh nghiệp xã hội ở Seongsu-dong, nhưng nhờ nỗ lực lan tỏa tác động xã hội, số lượng công ty và tổ chức liên quan đã tăng từ 153 vào năm 2016 lên 525 vào năm 2022.
그러나 이제 초기 성장기인 만큼 주의를 기울여야 할 것들도 많다. 지난해 5월 성수동 일대에서 벌어진 <크리에이티브×성수>는 컬처 테크놀로지, 아트, 음악, 게임, 패션 등 다양한 주제로 열린 축제이다. 이 행사의 키노트 스피치 세션에서는 지난 10년간 빠르게 변화해 온 성수동에 대한 자부심과 함께 미래에 대한 우려 또한 거론되었다. 성수동이 사회적기업과 소셜벤처를 기반으로 스타트업의 성지로 거듭나긴 했지만, 이곳 역시 큰 지가 상승폭을 기록하며 젠트리피케이션 문제에서 자유롭지 못한 상태이다. 또한 임대료 상승과 상업화는 이곳에 둥지를 튼 소셜벤처들이 꿈꾸는 지속 가능성과 상충된다.
Tuy nhiên, hiện nay là giai đoạn đầu phát triển nên có rất nhiều yếu tố cần chú ý. Diễn ra vào tháng 5 năm ngoái, “Creative X Seongsu” là lễ hội với nhiều chủ đề khác nhau như công nghệ văn hóa, nghệ thuật, âm nhạc, game, thời trang, v.v… Trong bài phát biểu đề dẫn của sự kiện này, niềm tự hào và những lo ngại về tương lai của Seongsu-dong – nơi đã diễn ra sự thay đổi nhanh chóng trong 10 vòng năm qua – cũng lại được đưa ra thảo luận. Mặc dù Seongsu-dong đã được tái sinh thành thánh địa khởi nghiệp dựa trên các doanh nghiệp xã hội và dự án xã hội nhưng nó cũng không thoát khỏi vấn đề chỉnh trang đô thị khi giá đất tăng mạnh. Ngoài ra, sự gia tăng của giá thuê mặt bằng và quá trình thương mại hóa cũng trái ngược với sự bền vững mà các doanh nghiệp xã hội xây tổ tại đây mong ước.
그런 맥락에서 소셜벤처의 생태계를 넘어 소셜벤처 커뮤니티를 이루는 2.0 단계를 고민할 시점이라는 의견도 제기된다. 지속 가능한 지역 커뮤니티 개발은 성수동의 소셜벤처들이 다함께 머리를 맞대야 할 과제가 되었다.
Trong bối cảnh đó, cũng có một số ý kiến cho rằng đã đến lúc cần xem xét giai đoạn 2.0 – giai đoạn không chỉ hình thành nên hệ sinh thái của doanh nghiệp xã hội mà còn hình thành nên cộng đồng doanh nghiệp xã hội. Sự phát triển cộng đồng địa phương bền vững là bài toán mà tất cả các doanh nghiệp xã hội ở Seongsu-dong phải cùng nhau giải quyết.
김동환(Kim Dong-Hwan, 金東桓) 세계일보 기자(Reporter, The Segye Times)
Kim Dong-hwan – Phóng viên báo The Segye Times
Dịch. Thân Thị Thúy Hiền
