올해 개봉한 장재현(張在現 Jang Jae-hyun) 감독의 영화 < 파묘 (破墓 Exhuma) > (2024)는 천만 관객을 돌파하는 놀라운 성과를 거뒀다. 최근 한국의 오컬트 영화는 공포적인 요소를 극대화하기보다, 다양한 요소를 결합하여 대중이 즐길 수 있게 하는 동시에 오컬트가 마니악한 장르라는 편견을 깨고 있다.
Phim điện ảnh Quật mộ trùng ma(Exhuma, 2024) của đạo diễn Jang Jae-hyun khởi chiếu năm nay đã gặt hái được thành quả ấn tượng với hàng chục triệu lượt xem. Bộ phim thuộc thể loại K-occult gần đây của Hàn Quốc đã lôi cuốn đông đảo người xem bằng cách kết hợp nhiều yếu tố khác nhau thay vì chỉ thổi phồng yếu tố kinh dị, đồng thời phá vỡ định kiến phim thể loại huyền bí chỉ là một thể loại bên lề của nền điện ảnh.
과거 “뭣이 중한디”라는 유행어까지 만들었던 영화 < 곡성(哭聲, The Wailing) >(2016)은 680만 관객을 기록하며 K-오컬트가 거둘 수 있는 최대의 성공으로 여겨진 바 있다. < 곡성 > 개봉 1년 전에 개봉한 장재현 감독의 <검은 사제들(黑司祭們 The Priests)>이 거둔 540만 관객 흥행을 넘어선 기록이었기 때문이다. 하지만 올해 장 감독이 다시 들고 온 영화 < 파묘 >는 그 기록을 갈아치웠다. 1,190만 관객이 영화에 열광했기 때문이다.
Trước đây, bộ phim Tiếng than (The Wailing, 2016) đã làm nên câu thoại xu hướng “Điều gì mới thật quan trọng đây?”, đồng thời chễm chệ ngôi vương trong dòng phim K-occult với 6,8 triệu lượt xem. Một năm trước khi Tiếng than khởi chiếu, đạo diễn Jang Jae-hyun đã trình làng bộ phim Trừ tà (The Priest, 2015) và đạt được 5,4 triệu lượt xem. Cho đến năm nay, đạo diễn Jang Jae-hyun quay trở lại với bộ phim Quật mộ trùng ma, tiếp tục xô đổ kỷ lục của phim trước với 11,9 triệu lượt xem.
돌이켜 생각해 보면 오컬트 장르를 고집해 온 장재현 감독만의 색깔이 분명히 느껴지는 대목이고, 그것이 이러한 놀라운 흥행을 가능하게 한 저력이었다고 여겨진다. 그건 바로 마니악한 장르로 여겨지던 오컬트를 대중적으로 해석해 낸 그만의 방식이다.
Tựu trung, sự kiên trì của đạo diễn Jang Jae-hyun với dòng phim này đã làm nên phong cách độc đáo của ông, đồng thời nó cũng là nội lực tiềm tàng tạo nên bàn thắng kinh ngạc như đã thấy. Đây cũng là cách riêng mà chỉ có ở đạo diễn Jang Jae-hyun khiến một bộ phim huyền bí vốn bị coi là bên lề điện ảnh nay được tái hiện sống động với công chúng.
오컬트에 장르적 재미를 더하다 – Thêm thắt sức hút “K-occult”
< 파묘 >는 무당(巫堂 한국에서 신을 섬겨 길흉을 점치고 굿을 하는 것을 직업으로 하는 사람)과 풍수사(風水師 음양오행설을 바탕으로 좋은 터를 잡아 주는 사람) 그리고 장의사(葬儀師 장례 의식을 전문적으로 도맡아 하는 사람)가 등장하고 이들이 귀신 같은 존재들과 사투를 벌이는 내용으로 분명 오컬트 장르의 색깔을 갖추고 있다.
Quật mộ trùng ma mang màu sắc huyền bí điển hình kể về cuộc đối đầu thực thể ác linh của một bà đồng (người làm công việc thờ phụng thần linh, bói toán vận mệnh và hầu đồng), một thầy phong thủy (người tìm thế đất tốt thuận theo âm dương ngũ hành) và một người làm nghề mai táng (người thực hiện công việc tổ chức lễ tang chuyên nghiệp).
하지만, 이 작품이 특이한 건, 오컬트 특유의 마니아적인 공포 속으로 관객들을 빠뜨리기보다는 훨씬 더 대중적이고 오락적인 장르물의 재미요소를 더했다는 점이다. 영화가 입소문을 탄 후 관객들은 영화에 등장하는 주인공인 MZ세대 무당 화림(김고은 金高銀 Kim Go-eun)과 봉길(이도현 李到晛 Lee Do-hyun), 어딘지 정감이 가는 꼰대 풍수사 상덕(최민식 崔岷植 Choi Min-sik), 감초 같은 해학이 묻어나는 장의사 영근(유해진 柳海真 Yoo Hai-jin)을 일컬어 ‘묘벤져스’라고 불리기도 했다.
Tuy nhiên, điều làm cho tác phẩm độc đáo là ở chỗ nó không để cho khán giả mãi đắm chìm vào thế giới kinh dị hãi hùng vốn có ở thể loại huyền bí, mà còn thêm vào đó các yếu tố hài hước của một sản phẩm đại chúng. Khán giả đã gọi các nhân vật chính trong phim là “Myo-venger” (kết hợp từ myo nghĩa là “mộ” và avenger là tên tiếng Anh của bộ phim Biệt đội báo thù – chú thích của người dịch), gồm hai pháp sư thuộc thế hệ MZ là Hwa-rim (Kim Go-eun thủ vai) và Bong Gil (Lee Do-hyun thủ vai), thầy phong thủy cộc tính nhưng tình cảm Sang-deok (Choi Min-sik thủ vai) và người làm nghề mai táng Yeong-geun (Yoo Hai-jin thủ vai) – dạng nhân vật hài không thể thiếu.
오컬트 특유의 공포물이 갖는 오싹함이 있지만, 이들 묘벤져스의 장르적인 재미를 따라가면 마치 저 귀신과 치고받고 싸우는 액션물 같은 카타르시스를 경험하게 된다. 게다가 영화 후반부로 가면 묫자리를 잘못 써서 흉흉해진 집안 이야기를 넘어서 일제 잔재의 과거사를 파헤치는 이야기까지로 확장된다. 일제의 쇠말뚝에 의해 끊긴 민족정기를 잇기 위해 묘벤져스가 사투를 벌이는 이야기는 냉혹한 일본의 정령과 싸우는 민족적인 영웅처럼 그려진다.
Các yếu tố rùng rợn thường thấy của dòng phim kinh dị vẫn được giữ nguyên, nhưng nếu theo chân nhóm Myo-venger thì công chúng còn được mãn nhãn như đang thưởng thức một bộ phim hành động quyết liệt với quỷ thần. Sau khi câu chuyện hạ huyệt nhầm nơi dẫn đến sự biến động kinh ngạc của gia tộc, nửa sau bộ phim chuyển hướng phơi bày bức tranh quá khứ đau thương của tàn dư Nhật trị. Biệt đội Myo-venger được khắc họa như những anh hùng chiến đấu đến cùng, họ dũng cảm đương đầu với ác linh Nhật Bản để tiếp nối mạch nguồn dân tộc từng bị chôn vùi dưới cọc sắt thời Nhật trị.
이러한 장르적 재미를 더한 영화는 공포를 줄이는 대신 대결 구도를 선명히 함으로써 관객들에게 장르적 재미를 선사하는 작품이 됐다. 이것은 < 검은 사제들 >, < 사바하(Svaha: The Sixth Finger) >(2019)에 이어 < 파묘 >까지 이른바 장재현 감독의 오컬트 3부작에서 공통으로 느껴지는 특징이다. 그리고 이건 최근 K-오컬트라는 지칭이 생길 정도로 세계적인 주목을 받는 한국적 오컬트의 특징이기도 하다.
Bộ phim với các yếu tố đặc sắc như thế đã làm cho đông đảo khán giả thích thú, bằng việc tạo nên thế trận đối đầu căng thẳng mà vẫn không giảm đi độ kinh dị. Đây cũng là điểm chung có thể thấy được ở ba tác phẩm huyền bí siêu nhiên của đạo diễn Jang Jae-hyun, từ Trừ tà, Svaha: Ngón tay thứ sáu (Svaha: The Sixth Finger, 2019) đến nay là Quật mộ trùng ma. Đây cũng là đặc trưng của dòng phim huyền bí Hàn Quốc đang được đón nhận trên khắp thế giới với danh xưng K-occult.
범죄물과 결합한 K-오컬트 – K-occult kết hợp tâm lý tội phạm
K-오컬트는 죽음을 소재로 한다는 점에서 종종 범죄물과 결합하는 양상을 보이곤 한다. SBS에서 방영된 김은희(金銀姬 Kim Eun-hee) 작가의 드라마 < 악귀(Revenant) >(2023)가 대표적인 사례다. 미스테리한 댕기를 만진 후 귀신이 든 주인공과 귀신을 보는 민속학자 그리고 강력범죄수사대 경위가 연달아 발생하는 의문의 죽음을 추적하는 이야기를 다뤘다.
K-occult là một dòng phim có sự kết hợp thêm yếu tố điều tra tội phạm khi đề cập đến cái chết. Bộ phim Ác quỷ (Revenant, 2023) của đạo diễn Kim Eun-hee chiếu trên đài SBS là một ví dụ điển hình cho thể loại này. Bộ phim là hành trình giải mã chuỗi cái chết đáng nghi với sự tham gia của nhân vật chính bị vong nhập sau khi chạm vào dây buộc tóc bí ẩn, một nhà dân tộc học có thể nhìn thấy ma và một thanh tra đội điều tra tội phạm bạo lực.
여기서 악귀는 자신이 깃든 자의 욕망을 들어주면서 점점 존재가 커지고, 주인공이 가진 세상에 대한 욕망과 분노에 반응한다. 누군가를 죽이고 싶은 마음만으로 실제 악귀가 그걸 실행해내는 걸 알게 된 주인공은 민속학자의 도움을 받아 악귀와 싸워나가게 된다. 이건 오컬트의 소재로 종종 등장하는 저주를 악귀라는 존재로 해석해 낸 것이라고 볼 수 있다.
Bộ phim mở ra câu chuyện về ác quỷ đánh hơi và lợi dụng lòng tham của con người để trở nên lớn mạnh hơn, nó đáp ứng cho dục vọng và cơn phẫn nộ cuộc sống từ vật chủ. Nhân vật chính đã phát hiện ra rằng con ác quỷ có dã tâm giết người, thế nên cô đã nhờ sự trợ giúp của một nhà dân tộc học để cùng chiến đấu với nó. Điều này cho thấy chất liệu của dòng phim huyền bí chính là lời nguyền thường đi liền với hình ảnh ma quỷ.
이러한 범죄와 오컬트의 결합은 일찍이 김홍선 감독의 드라마 < 손 the guest >(2018)에서도 시도된 바 있다. 막강한 힘을 가진 귀신에 빙의된 자들이 살인을 저지르고, 이를 막으려는 이들의 협업을 그렸던 작품이다.
Sự kết hợp yếu tố huyền bí và tâm lý tội phạm cũng đã sớm được thực hiện ở bộ phim Vị khách (The Guest, 2018) của đạo diễn Kim Hong-sun. Đây là tác phẩm nói về hành trình của những con người bị vong nhập và trở thành sát nhân, họ phải hợp lực chiến đấu lại cái ác.
이 두 드라마는 범죄물이 접목된 K-오컬트로서 도저히 인간이 저지른 일이라고는 믿기지 않는 잔혹한 범죄들에 대한 비판하는 작품이기도 하다. 이처럼 K-오컬트는 그저 자극적인 공포의 차원을 넘어 사회적인 의미까지 담아내기도 하는데, 보다 보편적인 공감대를 얻기 위한 노력이 엿보이는 대목이다.
Hai bộ phim truyền hình này với lối kể kết hợp giữa huyền bí và tâm lý tội phạm đã phê phán các tội ác tàn nhẫn của con người, với ý đồ thể hiện tư tưởng rằng những chuyện tày trời này không thể do con người làm được. Như thế, K-occult đã không dừng lại ở sự giật gân điển hình của dòng phim kinh dị mà còn tiếp cận đến các tầng nghĩa có yếu tố xã hội. Từ đó cho thấy nỗ lực của nhà sản xuất để nhận được sự đón nhận từ công chúng.
K-오컬트가 되기까지 – Diện mạo hoàn chỉnh của K-occult
오컬트라고 하면 악령 같은 초자연적 존재가 등장하고 이에 맞서는 사제들의 구마 의식 같은 것을 소재로 하는 장르로 받아들여지곤 했지만, K-오컬트는 여기에 한국적인 토속적 색깔을 더해 넣는다.
Nếu nói về phim huyền bí thì dễ dàng liên tưởng đến một dòng phim sử dụng chất liệu từ các thực thể siêu nhiên như ác linh và các nghi lễ trừ tà của linh mục. Nhưng K-occult còn thêm vào đó màu sắc truyền thống của dân tộc.
< 파묘 >에도 등장하지만, K-오컬트의 단골 소재처럼 나오는 무속인들의 굿 장면이 대표적이다. 고조되는 북소리와 흥분시키는 춤사위를 더해 강력한 에너지를 경험하게 해주는 무속인들의 세계는 영화 < 곡성 >에서도 등장해 세계인들을 매료시킨 바 있다. 인간의 세계와 귀신의 세계 사이를 잇는 존재로서 무속인들이 보여주는 한국의 샤머니즘은 전 세계 어디서도 보기 힘든 K-오컬트만의 중요한 요소로 자리 잡았다.
Cảnh lên đồng của pháp sư thường xuất hiện trong phim như một chất liệu quen thuộc của K-Occult, như cách nó đã xuất hiện trong Quật mộ trùng ma. Thế giới pháp sư đã được sử dụng cho bộ phim Tiếng than và làm mê hoặc khán giả trên toàn thế giới, cảnh lên đồng đã giúp khán giả cảm nhận được luồng năng lượng mạnh mẽ với tiếng trống dồn dập cùng điệu múa lên đồng gây phấn khích. Là người kết nối giữa cõi nhân và cõi linh, các bà đồng đã thực hiện các nghi lễ Shaman giáo và biến nó trở thành một yếu tố quan trọng dành riêng cho dòng phim K-Occult mà khó có thể thấy ở nơi nào khác trong làng phim thế giới.
하지만 좁은 의미에서 오컬트라는 장르를 구마 의식이나 사제, 악령이 등장하는 작품으로 칭한다면, 과거 1998년에 개봉한 < 퇴마록 >을 거론하지 않을 수 없다. 이 작품에는 3명의 퇴마사가 등장하는데, 여자의 혼이 봉인된 칼을 사용하는 무사, 기도로 악마와 싸우는 신부 그리고 부적술과 독심술을 사용하는 아이가 그들이다. 즉 서구의 신앙과 우리네 토속신앙을 접목하려는 K-오컬트의 노력은 아주 오래전부터 있었다.
Tuy nhiên, nếu gọi phim huyền bí là dòng phim có yếu tố trừ tà, linh mục hay ác linh theo nghĩa hẹp thì không thể bỏ qua The Soul Guardians (tạm dịch: Nhật ký bắt ma) công chiếu năm 1998. Tác phẩm giới thiệu ba pháp sư trừ quỷ, một võ sư dùng con dao phong ấn hồn ma nữ, một linh mục chiến đấu với quỷ dữ bằng lời cầu nguyện và một em bé có năng lực ngoại cảm và sử dụng bùa chú. Qua đó cho thấy nỗ lực dung hợp tôn giáo phương Tây và tín ngưỡng bản địa của dòng phim K-occult đã có mặt từ rất lâu.
K-오컬트의 또 하나의 특징은 < 파묘 >를 통해서도 알 수 있듯이 보다 대중적인 장르들을 결합해 B급 장르라는 한계를 넘어서려 한 점이다. < 퇴마록 >이 오컬트 장르가 아니라 판타지 액션 장르로 대중들에게 다가갔던 것처럼, 2015년 방영된 장재현 감독의 <검은 사제들> 역시 사제복마저 멋진 수트처럼 소화해 낸 장르적인 해석으로 500만 관객을 넘기는 흥행을 기록했다.
Thông qua Quật mộ trùng ma, có thể thấy thêm một đặc trưng của K-occult đó là sự kết hợp giữa chúng với các dòng phim đại chúng khác để vượt qua những giới hạn của dòng phim hạng B. Nhật ký bắt ma đã đến với công chúng chủ yếu bằng yếu tố hành động – khoa học viễn tưởng thay vì kinh dị. Cũng như vậy, Trừ tà của đạo diễn Jang Jae-hyun công chiếu năm 2015 đã thắng lớn với hơn 5 triệu lượt xem bằng cách diễn giải dòng phim kinh dị một cách độc đáo, như cách họ đã xử lý khéo léo trang phục linh mục thành một thứ thời trang sang trọng.
K-오컬트는 토속신앙이나 민담, 설화 같은 고전에서 재해석해 낸 캐릭터들 같은 한국적인 색채를 더해 넣으면서, 동시에 마니악한 B급 장르가 아닌 보다 대중적인 장르로 접근하려는 특징을 보인다. 그래서 로컬 색깔이 갖는 차별성은 물론이고 글로벌하게 이해되는 장르의 보편성까지 아우르는 세계가 되었다. 이것은 현재의 글로벌 콘텐츠 시장이 요구하는 것으로서 K-오컬트가 왜 경쟁력을 갖게 됐는가를 설명해 준다.
K-occult làm rõ bản sắc dân tộc qua các nhân vật được tái hiện lại từ những tích cổ về tín ngưỡng dân gian, truyện kể dân gian hay truyện cổ tích, đồng thời chứng minh thể loại phim này không dừng lại là dòng phim hạng B bên lề mà có thể tiệm cận mạnh mẽ đến với công chúng. Dòng phim này đã tạo nên một thế giới hội tụ đầy đủ tính độc đáo bản địa và tính phổ biến toàn cầu. Đây cũng là một yêu cầu mà thị trường nội dung toàn cầu hiện nay đòi hỏi, điều này cũng lý giải cho việc vì sao K-occult lại có được sức cạnh tranh lớn đến như vậy.
정덕현 (Jung Duk-hyun 鄭德賢) 대중문화 평론가
Jung Duk-hyun – Nhà phê bình văn hóa đại chúng
Dịch. Phạm Công Bảo Duy
