Hanbok – Tinh hoa văn hóa lâu đời của bán đảo Triều Tiên
Hanbok chứa đựng chiều dài lịch sử của bán đảo Triều Tiên. Trải qua nhiều biến đổi theo thời gian và vẫn tiếp tục phát triển, Hanbok luôn giữ vững cốt lõi quan trọng nhất – “DNA đậm chất Hàn Quốc”.
Ngày nay, K-pop, K-fashion, K-culture và nhiều yếu tố khác của văn hóa Hàn Quốc đang ngày càng được yêu thích trên toàn cầu. Nhưng nếu nhìn lại lịch sử, đã từng có thời kỳ văn hóa và thời trang Hàn Quốc, được gọi là “phong cách Goryeo”, rất phổ biến khắp Đông Bắc Á. Kiểu trang phục hai mảnh gồm quần và áo jeogori cho nam, váy và áo jeogori cho nữ, được thể hiện trong các bức bích họa Goguryeo, cho thấy rõ “DNA” của Hanbok. Suốt chiều dài lịch sử, Hanbok vẫn giữ những đặc điểm riêng biệt và trở thành biểu tượng thể hiện bản sắc dân tộc Hàn Quốc.
Sự linh hoạt và khả năng thích ứng
Vậy Hanbok khác gì so với trang phục phương Tây điển hình? Tất cả quần áo đều được làm bằng cách biến đổi vải phẳng để phù hợp với cơ thể ba chiều. Tuy nhiên, phương pháp tạo hình ba chiều khác nhau ở mỗi nền văn hóa. Trong truyền thống phương Tây, vải được cắt theo đường cong cơ thể, sử dụng đường chiết (dart) để tạo phom dáng. Quần áo phương Tây thường được sản xuất theo khuôn mẫu chuẩn với đường nét cố định.
Ngược lại, Hanbok không xác định đường nét cuối cùng ngay trong quá trình cắt mà phụ thuộc vào tay nghề người thợ. Những phần dự kiến có độ cong như cổ áo (git), viền gấu (doryeon) hay đường may tay áo (baerae) được cắt theo đường thẳng hoặc chéo, chưa định hình sẵn. Các đường cong cần thiết được tạo trong lúc may, tạo nên sự mềm mại phi tiêu chuẩn.
Ngoài ra, Hanbok sử dụng các chi tiết như nếp gấp, đường xẻ để thiết kế phẳng nhưng chỉ tạo độ phồng ba chiều khi mặc. Đây cũng là lý do người Hàn phát triển kỹ thuật may đặc trưng, chẳng hạn kkaekki hoặc gopseul, để nhấn mạnh đường may trên vải mỏng trong suốt. Kỹ thuật này bao gồm việc may chồng mép, cắt bỏ phần thừa, gấp và may lại để biến đường may thành chi tiết trang trí.
Nhờ đó, trong khi quần áo phương Tây có dáng cố định, Hanbok lại linh hoạt: phom dáng thay đổi tùy theo cách mặc và chuyển động người mặc, thậm chí chỉ cần kéo gấu váy theo nhiều kiểu là có thể tạo ra những dáng vẻ khác nhau. Vì phom thay đổi theo gió, Hanbok được mệnh danh là “trang phục của gió”.
Hanbok cũng là kiểu trang phục rộng rãi, ai cũng mặc được bất kể vóc dáng. Độ rộng này tạo hình khối phong phú, không đồng nhất, không rập khuôn. Khi được mặc nhiều lớp, Hanbok tôn lên dáng người Hàn, mang lại vẻ thanh lịch đặc trưng.
Trang phục thân thiện với thiên nhiên
Từ thời cổ đại, người Hàn ưa chuộng màu trắng, xem đó là màu của mặt trời và biểu tượng cho sự hòa hợp với thiên nhiên. Do ảnh hưởng Nho giáo đề cao tiết kiệm, giản dị và nghi lễ, màu trắng trở thành gam màu chủ đạo trong trang phục. Vải bông có màu bị loại bỏ, chỉ còn sợi bông trắng được duy trì. Từ đây, nhiều sắc nhạt khác nhau được phát triển để giữ cảm giác “trắng”, khiến bảng màu Hanbok thiên về tông sáng.
Dĩ nhiên, trong dịp đặc biệt, người Hàn sử dụng màu nguyên sắc để phá vỡ sự đơn điệu và tạo không khí lễ hội. Saekdong (họa tiết sọc nhiều màu) là đỉnh cao trong nghệ thuật phối màu. Ngoài nhuộm, người xưa còn tạo màu mới bằng cách chồng hai lớp vải mỏng trong suốt khác màu – một phương pháp thông minh để giảm ô nhiễm sông ngòi do nhuộm.
Cổ áo và cổ tay thường lót vải trắng, vừa tạo sự sạch sẽ vừa có thể tháo rời thay thế, giúp giảm công giặt. Khi may tay áo hay phần nẹp áo (seop), nếu thiếu vải, người thợ nối thêm và biến phần nối thành nét đẹp thẩm mỹ. Không để lãng phí, các mảnh vải thừa được ghép thành bojagi (khăn gói) hoặc saekdong, thể hiện sự sáng tạo từ giản dị. Quần áo thường ngày không dùng thêu thùa hay họa tiết cầu kỳ, thay vào đó hồ và là phẳng để tạo độ bóng mượt tinh tế – phản ánh mỹ học Hàn Quốc coi trọng vẻ đẹp thanh tao, kín đáo.
Tâm điểm của Hallyu
Chiếc mũ gat trong phim Kingdom từng gây sốt, được các nhà thiết kế quốc tế tái sáng tạo thành sản phẩm thời trang. Trong Thế vận hội PyeongChang, nhiều khán giả tìm mua chiếc nambawi (mũ mùa đông) độc đáo của đội lễ tân. Từ xưa, người Hàn đội mũ phù hợp địa vị xã hội, hoàn thiện vẻ bề ngoài. Khách quốc tế từng gọi Hàn Quốc là “xứ sở của mũ” vì sự đa dạng này. Đến nay, mũ truyền thống Hàn vẫn được thế giới công nhận là phụ kiện thời trang đầy phong cách.
Hiện nay, người Hàn ít mặc Hanbok nguyên bản (chima-jeogori cho nữ, baji-jeogori cho nam, kèm áo choàng po) mà ưa chuộng cách phối sáng tạo giữa yếu tố truyền thống và hiện đại, như sử dụng chi tiết đặc trưng (goreum – dây buộc, dongjeong – cổ áo) trên thiết kế hiện đại, hoặc mix đồ Hanbok với trang phục thường ngày. Sự kết hợp này giúp Hanbok trở nên gần gũi, linh hoạt và thể hiện cá tính. Giới trẻ biến Hanbok từ trang phục lễ nghi thành đồ mặc, chụp ảnh, tận hưởng cuộc sống, góp phần lan tỏa niềm vui mặc Hanbok theo hướng tích cực. Khi sức ảnh hưởng toàn cầu của Hàn Quốc ngày càng lớn, vẻ đẹp vượt thời gian của Hanbok tiếp tục chinh phục thế giới, khẳng định vị thế như một trụ cột của làn sóng Hallyu.
Writer. Kim Sohyun – người nghiên cứu nhiều khía cạnh của giao lưu văn hóa thông qua trang phục và làm sáng tỏ nguồn gốc của sự thay đổi. Hiện bà tập trung tìm hiểu trang phục cuối thời Joseon – nền tảng của văn hóa y phục truyền thống – đồng thời khôi phục phong tục mặc đồ thời kỳ đó và ứng dụng cho thời hiện đại.
