Có những đạo diễn mà phim của họ dần trở nên quen thuộc, lặp lại. Nhưng Kim Jee-woon thì khác. Mỗi bộ phim của ông là một hành trình mới mẻ: khai phá thể loại chưa từng chạm tới, sáng tạo mise-en-scène độc đáo và khơi gợi những cảm xúc lạ lẫm. Tất cả khiến khán giả luôn có cảm giác được trải nghiệm điều chưa từng thấy. Từ A Tale of Two Sisters, A Bittersweet Life, The Good, the Bad, the Weird, I Saw the Devil, The Age of Shadows cho đến Cobweb — loạt tác phẩm thành công của Kim minh chứng cho thế giới điện ảnh riêng biệt mà ông đã xây dựng.
Khởi đầu đậm chất điện ảnh
Con đường đến với điện ảnh của Kim Jee-woon bản thân đã là một câu chuyện điện ảnh. Thuở nhỏ, ông vẽ truyện tranh và thường cùng người cha yêu phim thức khuya xem video. Người cha ấy truyền cho ông đủ thứ giai thoại về phim, về diễn viên. Tình yêu với điện ảnh cứ thế nảy mầm.
Nhưng tuổi trẻ của Kim không bước ngay vào phim ảnh. Mãi đến ngoài 30, ông mới quyết định tìm một công việc khiến mình thấy vui. Kim chọn điện ảnh, không có mục tiêu rõ ràng, chỉ có khao khát mãnh liệt được khám phá những bộ phim mới. Ông dành dụm tiền, mua vé một chiều sang Paris – “thiên đường điện ảnh.”
“Tôi đã xem khoảng 100 bộ phim trong 5 tháng. Tôi vốn tự hào rằng mình đã xem rất nhiều, nhưng những kiệt tác và tác phẩm đầy thách thức ở Paris đã thay đổi hoàn toàn cách tôi hiểu về điện ảnh. Tôi bước vào một thế giới của những thiên tài, và khao khát tự mình làm nên những bộ phim như vậy. Đó là lúc tôi bắt đầu mơ trở thành đạo diễn,” Kim nhớ lại.
Trở về Hàn Quốc với giấc mơ lớn, Kim gặp tai nạn xe hơi. Để trả nợ chi phí sửa xe, ông vay bạn và tham gia một cuộc thi kịch bản. Không ngờ, kịch bản viết vội đó đã giành giải — rồi kịch bản tiếp theo cũng thắng. Chính kịch bản đoạt giải mang tên The Quiet Family đã trở thành bộ phim đầu tay do ông đạo diễn.
Khán giả duy nhất quan trọng
The Quiet Family gây chấn động ngay từ khi ra mắt: một sự kết hợp độc đáo giữa hài kịch và kinh dị, phá vỡ khuôn mẫu thể loại. Từ đó, sự nghiệp của Kim là hành trình khám phá thể loại: hài (The Foul King), kinh dị (A Tale of Two Sisters), noir (A Bittersweet Life), western-hài (The Good, the Bad, the Weird), phim điệp viên (The Age of Shadows), khoa học viễn tưởng (Illang: The Wolf Brigade), hài đen (Cobweb).
Nhiều người thắc mắc: vì sao ông cứ thay đổi thể loại? Câu trả lời đơn giản: ông làm phim cho chính mình.
“Tôi yêu phim thể loại, và muốn thử sức ở tất cả những thể loại mình thích. Tôi tò mò khi pha trộn công thức, khuôn sáo của từng thể loại với phong cách riêng của mình thì sẽ tạo ra điều gì. Chính sự tò mò đó dẫn dắt tôi,” Kim chia sẻ.
Với ông, khán giả rộng lớn là điều bất khả đoán. Người duy nhất ông nghĩ tới khi làm phim chính là bản thân mình. “Tôi không biết khán giả muốn gì, nên chỉ làm những bộ phim tôi muốn xem. Có phim thành công, có phim không, nhưng tất cả với tôi đều mang tính cá nhân.”
Mỗi khi đứng trước những cám dỗ thương mại hay sự thôi thúc phải “đẹp hơn, hấp dẫn hơn,” ông lại tự hỏi khán giả duy nhất của mình: “Điều gì thật sự cần thiết? Kế hoạch ban đầu là gì?” Chính đối thoại nội tâm đó giúp ông giữ vững bản sắc.
Tình yêu – nỗi ám ảnh – và cả sự mệt mỏi
Điện ảnh vừa là đam mê vừa là động lực sống của Kim, nhưng không phải lúc nào cũng ngọt ngào. Ông phải dồn hết tâm sức vào từng khâu: từ kịch bản, lời thoại, nhân vật; đến quay phim, chọn bối cảnh, điều hành hàng trăm nhân sự; rồi dựng phim, hòa âm.
“Số lượng quyết định tôi phải đưa ra quá lớn, lại trong áp lực thời gian, hàng trăm con người chờ tôi gật đầu. Nó giống như mang trong mình quả bom hẹn giờ. Tôi sống trong lo âu cho đến khi phim hoàn thành,” ông thú nhận.
Đã có lúc Kim muốn rời xa điện ảnh, vì kiệt sức, vì mặc cảm khi không thấy hạnh phúc trong công việc mình yêu, hay vì kết quả không như kỳ vọng. Nhưng rồi chính những bộ phim vĩ đại lại kéo ông trở lại. “Xem một bộ phim hay khiến tôi tự soi chiếu lại mình, thấy mình chẳng có lý do gì để nản lòng, và khơi dậy khát vọng làm phim tiếp.”
Với ông, khoảnh khắc đẹp nhất chính là khi ống kính ghi lại một biểu cảm siêu phàm, một khung cảnh mê hoặc, một nhịp điệu cuốn hút. “Tôi chỉ thốt lên: ‘Điên rồ thật!’ Đó không phải công của tôi, mà là món quà từ thiên nhiên và nghệ sĩ.”
Năm ngoái, Kim có những ngày rực rỡ ở Cinémathèque Française (Pháp) – nơi ông từng nuôi mộng điện ảnh. Tại đây, ông tổ chức lớp học bậc thầy và buổi hồi tưởng sự nghiệp. Khoảnh khắc đẹp nhất đời ông là khi được trao chiếc ghế trong rạp, khắc tên mình — ngay nơi ông từng mơ có ngày phim của mình được chiếu.
Điện ảnh – và những thước phim chạm đến trái tim
Vượt lên mọi khó khăn, điện ảnh vẫn là nơi Kim tìm thấy hạnh phúc. Ông luôn tự hỏi: thế nào là một bộ phim hay?
Theo ông, phim hay phải chứa bốn yếu tố: Tình yêu – Thấu hiểu – Trải nghiệm – An ủi.
-
Tình yêu: khi khán giả còn nhớ đến phim dù đã rời rạp.
-
Thấu hiểu: khi họ nhìn thế giới qua góc nhìn nhân vật.
-
Trải nghiệm: khi phim mở ra một thế giới mới.
-
An ủi: khi trái tim họ được lấp đầy cảm xúc.
“Chỉ cần có ba cảnh phim mang nhịp điệu đặc trưng, đủ để cuốn khán giả vào đến mức họ bước ra rạp không còn như trước — đó là phim hay. Sự thay đổi có thể trong tâm trí, hoặc trong trái tim,” ông nói.
Dù giờ đây niềm hứng thú với thể loại đã bớt sôi nổi, Kim vẫn ấp ủ hoàn thiện những mảnh ghép dang dở. Hiện ông đang phát triển một bộ phim tâm lý tội phạm và một tác phẩm về gia đình tội phạm.
Kim khẳng định mình không tham vọng, chỉ mong cuộc đời là chiếc bình xứng đáng cho tài năng đã được trao. Không ai biết giới hạn tài năng của ông ở đâu. Nhưng nhìn vào sức hút phi thường của những gì ông đã làm, chúng ta có thể tin tưởng: bất cứ bộ phim nào ông thực hiện đều sẽ là một chuyến phiêu lưu đáng mong chờ.
Writer. Sung Ji Yeon
Photos courtesy of. Anthology Studio
