Hanbok không chỉ là vải vóc và đường kim mũi chỉ; nó là hiện thân của văn hóa, lịch sử và bản sắc Hàn Quốc. Từng hiện diện thường nhật trong đời sống người Hàn, Hanbok dần trở thành biểu tượng của niềm tự hào văn hóa. Ngày nay, một trào lưu mang tên “Hip Tradition” đang mang đến cho Hanbok một diện mạo mới, trẻ trung và hiện đại. Hanbok không còn là bộ đồ chỉ dành cho lễ nghi, mà đã trở thành tuyên ngôn thời trang đầy phong cách trong đời sống hàng ngày. Qua góc nhìn của một người đam mê Hanbok suốt hơn một thập kỷ, bài viết này khám phá quá trình biến đổi, ý nghĩa và sức lan tỏa văn hóa của Hanbok tại Hàn Quốc và trên toàn thế giới.
Hanbok ngày càng có ý nghĩa không chỉ với người Hàn mà còn với bạn bè quốc tế, khi vẻ đẹp độc đáo của nó chạm đến nhiều nền văn hóa khác nhau.
Ý nghĩa của Hanbok
Hanbok không chỉ là quần áo; nó là cánh cửa mở ra bản sắc Hàn Quốc, là nét đẹp mà ngay cả những ai chưa từng tiếp xúc nhiều với Hàn Quốc cũng có thể cảm nhận.
Khi tôi mới tìm hiểu văn hóa Hàn, sự say mê ngôn ngữ tự nhiên dẫn tôi đến với từ “hanbok.” Trong chữ Hán, 韓服 (Hanbok) đơn giản nghĩa là “trang phục Hàn Quốc.” Những từ như hansik (ẩm thực Hàn), hanok (nhà truyền thống Hàn), hanu (thịt bò Hàn) đều gắn liền với Hàn Quốc theo cách không thể nhầm lẫn. Hiếm có ngôn ngữ nào khác có những từ thể hiện niềm tự hào dân tộc trực diện đến vậy.
Ví dụ, từ “kimono” nổi tiếng toàn cầu lại không có nghĩa “trang phục Nhật Bản,” mà chỉ là “thứ để mặc.” Tiếng Anh cũng không có những từ như “Am-food,” “Am-house,” hay “Am-beef.” Nhưng với người Hàn, họ vẫn thường xuyên thưởng thức hansik, thỉnh thoảng chiêu đãi bằng hanu. Chỉ tiếc là không còn nhiều người sống trong hanok, và càng hiếm thấy cảnh người Hàn mặc hanbok hàng ngày.
Trước đại dịch COVID-19, quanh cung Gyeongbokgung, phần lớn người mặc hanbok lại chính là… du khách nước ngoài, từ Trung Quốc, Việt Nam cho đến Âu Mỹ. Với người Hàn, Hanbok giờ đây chủ yếu dành cho những dịp đặc biệt. Dễ thấy sự thay đổi này qua những tấm ảnh tập thể treo trên tường văn phòng: ảnh xưa nhân viên mặc hanbok, còn nay tất cả đều diện vest phương Tây.
Điều đó khiến nhiều người nghĩ rằng sự hiện đại hóa thần tốc của Hàn Quốc đã bỏ lại một số truyền thống phía sau. Nhưng gần đây, trào lưu “Hip Tradition” đã khơi dậy làn gió mới: kết hợp sự trẻ trung của “hip” với chiều sâu của “truyền thống,” mang đến cách nhìn mới mẻ về văn hóa. Thật thú vị khi thấy giới trẻ Hàn chọn hanbok không phải như tàn tích quá khứ, mà như cách thể hiện bản sắc đầy phong cách và ý nghĩa.
Vì sao không mặc Hanbok ở Hongdae?
Thú thật, tôi chưa từng quan tâm nhiều đến Hanbok cho đến khi gặp vợ tôi. Phong cách độc đáo của cô ấy cuốn hút tôi, và chẳng bao lâu sau tôi trở thành bạn đồng hành trong những lần ghé cửa hàng hanbok. Chúng tôi đã đến các thương hiệu như Soosulhwa và Teterot Salon ở Seoul, Sararack ở Chuncheon, hay Leesle ở Jeonju. Cả hai còn đọc cuốn “Tôi đi Hongdae mặc Hanbok” của Hwang Yiseul – nhà sáng lập Leesle.
Nhiều người nghĩ Hanbok và Hongdae (trung tâm văn hóa – nghệ thuật trẻ của Seoul) là cặp đôi lạ lẫm, nhưng với tôi đó lại là sự kết hợp tự nhiên. Giữa nơi ngập tràn giới trẻ yêu thời trang và văn hóa, Hanbok càng trở nên nổi bật.
Hanbok thường nhật (daily hanbok) từ Soosulhwa, Teterot Salon hay Leesle hoàn toàn khác với hanbok truyền thống sặc sỡ mà du khách hay thuê ở Gyeongbokgung. Thay vì những tông màu rực rỡ trang trọng, daily hanbok mang gam màu nhẹ nhàng, trung tính, dễ kết hợp cùng quần áo và phụ kiện hiện đại. Giày sneaker đi cùng hanbok truyền thống có thể lạ mắt, nhưng với daily hanbok, giày thể thao, boot hay loafer đều hợp.
Ở Hàn Quốc, phụ nữ thường là người dẫn dắt thời trang. Và chỉ trong vòng 10 năm, đường phố Seoul đã thay đổi chóng mặt: từ phong cách kín đáo sang những trang phục gợi cảm nhiều hơn. Trong bối cảnh ấy, tôi vui vì daily hanbok mang đến một lựa chọn thanh lịch cho những ai thích sự kín đáo, nhưng vẫn hiện đại.
Người hâm mộ toàn cầu
Một số nhà thiết kế daily hanbok đã mở rộng sang dòng thời trang nam giới. Tôi có một người bạn Mỹ sống ở Hàn từ thập niên 1990, anh ấy đã diện trang phục lấy cảm hứng từ hanbok từ rất lâu, trước khi “daily hanbok” trở thành khái niệm. Là một cây bút chuyên về thời trang nam, tôi càng trân trọng việc tái sáng tạo từ di sản truyền thống. Thời trang vượt thời gian, từ triều Joseon đến thập niên 2020, dường như luôn tìm được chỗ đứng.
Dù nhiều lần tặng vợ hanbok thường nhật nhân dịp sinh nhật hay Giáng sinh, tôi lại chưa từng mua cho mình một bộ. Lần duy nhất tôi mặc hanbok là khi chụp ảnh cưới ở Gyeongbokgung – nơi hai chúng tôi lần đầu trò chuyện. Khoác hanbok, đội mũ gat và mang gomusin, tôi chợt nghĩ đến vấn đề “chiếm dụng văn hóa” – đề tài nóng ở Mỹ.
Ở mạng xã hội Mỹ, việc người da trắng mặc qipao Trung Quốc hay sombrero Mexico dễ gây tranh cãi, chủ yếu trong cộng đồng gốc Á hoặc Latin. Thế nhưng, với chính người Trung Quốc hay Mexico, họ lại rất thích khi thấy người nước ngoài tham gia văn hóa truyền thống của mình. Điều này cũng đúng ở Hàn Quốc: nếu bạn xem truyền hình Hàn, bạn sẽ thấy người Hàn rất vui khi thấy người nước ngoài mặc hanbok hay ăn đồ Hàn.
Hướng về tương lai
Mười năm trước khi tôi đặt chân đến Hàn, tranh luận về chiếm dụng văn hóa vẫn nóng bỏng ở Mỹ. Giờ đây, Hàn Quốc đã thay đổi nhiều. Trước kia, người ta thường đùa rằng ngay cả đi chợ, người Hàn cũng ăn mặc sành điệu hơn người Mỹ. Nhưng ngày nay, lớp trẻ Hàn Quốc có phần thoải mái, thậm chí xuề xòa hơn – quần jean và áo phông tràn ngập khắp nơi. Tuy vậy, hanbok vẫn có thể mang lại nét thanh lịch rất riêng của Hàn. Ngay cả Crocs – đôi dép nhựa Mỹ đang thịnh hành – cũng gợi nhớ đôi gomusin truyền thống.
Ngành thời trang luôn khao khát ý tưởng mới, và trang phục Hàn đang bắt đầu thu hút sự chú ý. Giống như khi The New York Times giới thiệu bánh quy caramel gochujang (tương ớt đỏ) vào năm 2022, những cách tái hiện truyền thống Hàn Quốc từ nước ngoài có thể đem lại bất ngờ thú vị. Nhưng khi quảng bá hanbok ra thế giới, điều khôn ngoan là đừng quá chiều theo thị hiếu ngoại quốc. Nếu người Hàn trước hết tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong hanbok, thì những ai yêu cái đẹp Hàn Quốc sẽ tự khắc tìm đến.
Quảng bá hanbok quá trực diện cho người nước ngoài đôi khi phản tác dụng. Ở Mỹ, những người dẫn đầu xu hướng thường muốn tự khám phá điều mới, thay vì bị “quảng cáo” nhồi nhét. Vì thế, dù hanbok xứng đáng với sự chú ý toàn cầu, cách tiếp cận tinh tế có thể hiệu quả hơn về lâu dài.
Ngày nay, người Mỹ đề cao tính “authentic” – sự nguyên bản. Họ quan tâm tìm hiểu văn hóa ngoài bề nổi. Vậy tại sao không giúp họ nhận ra hanbok xứng đáng để bỏ công khám phá? Nếu hanbok bị coi là quá xa vời, nó có thể trở nên xa lạ; nhưng nếu làm nó quá dễ dãi, nó sẽ mất đi sức hút.
Quần áo không chỉ để mặc – nó còn là chiếc cầu nối lịch sử và bối cảnh văn hóa. Dù bạn đến từ đâu, hiểu về lịch sử một bộ trang phục sẽ giúp bạn mặc hoặc thiết kế nó với ý nghĩa sâu sắc hơn. Tôi nhớ một cuộc phỏng vấn nghệ sĩ ý tưởng của Star Wars cách đây 25 năm: ông nói về việc tái hình dung robot dựa trên điêu khắc truyền thống châu Phi, rằng để vẽ nên tương lai, cần nhìn lại quá khứ. Và nếu thời trang tương lai được dệt từ lịch sử, thì có lẽ Hàn Quốc chính là nơi chứa đựng câu trả lời.
Bài viết: Colin Marshall
