최근 들어 중일관계와 한일관계가 심상치 않다. 중일관계 악화의 직접적인 요인은 11월 7일 다카이치 일본 총리의 국회 발언이었다. 그는 “대만 유사시 일본의 국가 존립위기 사태가 된다”라며 중국을 자극했다. 중국 측은 이 발언을 대만 유사시 일본이 자위대를 출동시켜 중국과 싸운다는 뜻으로 해석하며 거세게 반발하고 있다. 여기에 다카이치 총리가 12월 9일 국회에서 “다케시마(독도)는 역사적으로도 국제법상으로도 일본의 고유영토”라는 억지 주장을 되풀이 하며 한일 관계에 찬물을 끼얹졌다. 대한민국 대통령실이 즉각 강력 항의에 나서며 외교적 긴장 수위가 높아진 모양새다. 전례 없는 이 같은 연쇄 갈등의 이면에는 해묵은 역사적 쟁점과 복잡한 국제법적 이해관계가 촘촘히 얽혀 있다. 작금의 정세를 엄중히 직시하는 이번 고찰을 통해 한중일이 반목을 넘어 평화의 길로 나아가기 위한 실천적 해법을 제언하고자 한다.
Quan hệ giữa Nhật Bản với cả Hàn Quốc và Trung Quốc gần đây đang cho thấy dấu hiệu căng thẳng. Một lý do chính dẫn đến sự xấu đi trong quan hệ Trung – Nhật là việc Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae vào ngày 7 tháng 11 đã khiến Trung Quốc phẫn nộ khi phát biểu trước Quốc hội rằng: “Tình trạng khẩn cấp ở Đài Loan sẽ có thể cấu thành ‘tình thế nguy cấp đến sự tồn vong’ của Nhật Bản”. Trung Quốc đã chỉ trích tuyên bố này có ngụ ý rằng Nhật Bản sẽ huy động lực lượng phòng vệ nếu xảy ra tình huống khẩn cấp ở Đài Loan.
Sau đó, vào ngày 9/12, quan hệ song phương giữa Hàn Quốc – Nhật Bản đã nhanh chóng rơi vào tình trạng đóng băng khi Thủ tướng Takaichi cho rằng đảo Takeshima (tên gọi đảo Dokdo của Nhật Bản) rõ ràng là lãnh thổ của họ dựa trên sự thật lịch sử và luật pháp quốc tế. Văn phòng Tổng thống Hàn Quốc ngay lập tức kịch liệt phản đối yêu sách của Thủ tướng Takaichi và điều này làm gia tăng căng thẳng ngoại giao. Đằng sau chuỗi xung đột chưa từng có này là sự kết nối phức tạp giữa các tranh chấp lịch sử lâu đời và quan hệ lợi hại dựa trên luật pháp quốc tế.
다카이치 총리는 자신의 대만 관련 발언의 파장이 커지자 지난 12월 3일 참의원 본회의에서 대만문제에 대해 “일본정부의 기본 입장은 1972년 중일 공동성명 그대로고, 이 입장에 일절 변경은 없다”며 진화에 나섰다.
Sau khi tuyên bố về Đài Loan gây tranh cãi lớn, Thủ tướng Takaichi hôm 3 tháng 12 đã cố gắng làm rõ lập trường của mình bằng cách phát biểu trước phiên họp toàn thể của Thượng viện rằng: “Hoàn toàn không có sự thay đổi nào trong lập trường cơ bản của Nhật Bản về Đài Loan theo Tuyên bố chung Nhật Bản – Trung Quốc năm 1972”.
1972년 양국 수교 당시 채택된 중일공동성명에는 “중국은 대만이 중국 영토의 일부임을 강조한다”고 명시됐고, 일본 정부는 “이 입장을 완전히 이해하고 존중한다”고 밝혔다. 따라서 다카이치 총리의 이날 발언은 11월 7일 자신의 발언을 진화하려는 목적으로 보인다.
Được thông qua khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1972, Tuyên bố chung Nhật Bản – Trung Quốc đã ghi rõ “Trung Quốc nhấn mạnh rằng Đài Loan là một phần lãnh thổ Trung Quốc” và Chính phủ Nhật Bản hoàn toàn hiểu và tôn trọng lập trường này”. Vì vậy, tuyên bố của Thủ tướng Takaichi vào đầu tháng này dường như là một nỗ lực nhằm rút lại lập trường bà đã bày tỏ vào ngày 7 tháng 11.
그러나 중국의 시선은 여전히 냉랭하다. 린젠 중국 외교부 대변인은 12월 4일 정례브리핑에서 “다카이치 총리가 잘못된 발언을 철회하고, 일본이 진정성 있는 반성을 보여야 한다”고 촉구했다. 다카이치 총리가 ‘입장 변화가 없다’는 말로 얼버무릴 것이 아니라 중일 공동성명에 적힌 내용을 정확하고 완전하게 재천명하라는 압박이다.
Tuy nhiên, phản ứng của Trung Quốc vẫn lạnh nhạt. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiến vào ngày 4 tháng 12 đã nói trong một cuộc họp báo thường kỳ rằng: “Chúng tôi kêu gọi phía Nhật Bản thể hiện sự hối tiếc chân thành và Thủ tướng Takaichi rút lại những phát ngôn sai lầm của mình”. Bài phát biểu này nhằm mục đích buộc Thủ tướng Nhật Bản phải xác nhận lại một cách chính xác và đầy đủ nội dung của tuyên bố chung giữa hai nước thay vì đưa ra tuyên bố mơ hồ rằng “lập trường của Nhật Bản không thay đổi”.
중국이 이미 여러 보복 카드를 만지작거리며 강경 태세에 돌입한 이상 다카이치 총리의 발언 철회나 그에 준하는 조치를 내놓지 않으면 갈등 봉합은 쉽지 않아 보인다.
Vì Trung Quốc đã cân nhắc một loạt các biện pháp trả đũa để thể hiện lập trường cứng rắn, nên việc giải quyết bế tắc này khó có thể xảy ra trừ khi Thủ tướng Takaichi rút lại tuyên bố của mình hoặc thực hiện các biện pháp phù hợp nhất.
한일 간의 독도 문제 역시 역사적 진실을 외면하고 있다. 조일 간의 울릉도 분쟁이 수습된 17세기 말 이후 일본은 자국민의 울릉도와 독도 도항을 금지하며 독도가 일본 영토가 아님을 분명히 했다. 이런 사실은 1838년 일본의 재판기록에 포함된 공식지도 ‘다케시마방각도’나 1877년 메이지정부의 공식문서 ‘대정관지령문’에서 확인된다. 하지만 일본정부는 이런 고지도와 공식문서를 비밀자료로 지정해 일반인이 열람할 수 없게 했다. 진실을 가리려는 의도가 명백하다.
Nhật Bản cũng không chịu nhìn thẳng vào sự thật lịch sử bằng cách tiếp tục tuyên bố chủ quyền đối với đảo Dokdo. Kể từ khi giải quyết tranh chấp về đảo Ulleungdo với triều đại Joseon (1392-1910) vào cuối thế kỷ 17, Nhật Bản đã cấm công dân của mình đến Ulleungdo và Dokdo, làm rõ rằng Dokdo không phải là lãnh thổ của Nhật Bản. Điều này được xác nhận bởi Bản đồ chỉ dẫn Takeshima – một bản đồ chính thức được sử dụng trong một phiên tòa của Nhật Bản vào năm 1838 và Sắc lệnh năm 1877 của Thái chính quan – cơ quan đứng đầu nhà nước Nhật Bản trong thời Minh Trị (1868-1912).
근현대 국제법상으로도 독도는 한국 영토다. 1905년 2월 일본이 비밀리에 독도를 시마네현 오키섬에 편입한 후 1906년 3월 울릉도에 온 시마네현 관인들이 독도의 일본 편입을 울릉도 군수에 알렸다. 이에 대한제국 참정대신(국무총리)은 “독도가 일본영토가 됐다는 설은 전적으로 사실무근”이라며 독도가 한국 영토임을 천명했다.
Ngay cả theo luật quốc tế hiện đại, Dokdo vẫn là lãnh thổ của Hàn Quốc. Sau khi Nhật Bản bí mật sáp nhập hòn đảo này vào quần đảo Oki thuộc tỉnh Shimane vào tháng 2 năm 1905, các quan chức tỉnh Shimane đã đến Ulleungdo vào tháng 3 năm 1906 và thông báo về việc sáp nhập đảo. Đáp lại, Thủ tướng Đế quốc Đại Hàn đã kích liệt lên án tuyên bố chủ quyền của Nhật Bản đối với Dokdo là hoàn toàn vô căn cứ, đồng thời tái khẳng định rằng hòn đảo này là lãnh tổ của Hàn Quốc.
1945년 한국이 광복을 맞이했고 패전한 일본은 연합국에 점령당했다. 그후 연합국 최고사령부지령 SCAPIN677호는 독도를 한국 영토로 규정했다. 1951년 4월 SCAPIN 문서를 토대로 작성된 샌프란시스코 평화조약 영국초안에서는 독도가 일본영토에서 분리됐는데 일본정부가 이에 항의하지 않았다. 1951년 9월 샌프란시스코 평화조약이 조인됐을 때 한국 영토조항에 독도에 관한 구체적인 언급은 없었다. 그러나 1951년 12월 샌프란시스코 평화조약을 설명하는 SPAPIN677-1호엔 SCAPIN677호를 참고로 하라고 기재됐다. 독도가 한국 영토임을 확인한 셈이다.
Năm 1945, Hàn Quốc được giải phóng sau khi Nhật Bản thất bại trong Thế chiến II (1939-1945) và bị Đồng minh chiếm đóng. Sau đó, chỉ thị SCAPIN 677 của Tư lệnh tối cao các lực lượng Đồng minh đã chỉ định Dokdo là lãnh thổ của Hàn Quốc. Tháng 4 năm 1951, khi bản dự thảo đầu tiên của Hiệp ước Hòa bình San Francisco do Anh soạn thảo tuyên bố rằng Dokdo tách khỏi lãnh thổ Nhật Bản, và Nhật Bản đã không phản đối. Tháng 9 năm đó, khi hiệp ước được ký kết, mặc dù không đề cập cụ thể đến Dokdo trong điều khoản về lãnh thổ Hàn Quốc nhưng trong văn bản SCAPIN 677-1 giải thích về Hiệp ước Hòa bình San Francisco được công bố vào tháng 12 năm 1951, đã viện dẫn chỉ thị SCAPIN 677 để chính thức công nhận Dokdo là một phần của Hàn Quốc.
샌프란시스코 평화조약 발효 후 일본은 독도를 법적으로 일본 영토로 만들기 위한 작업을 시작해 1953년 독도를 주일미군의 폭격연습 구역에 의도적으로 포함했다. 한국 측이 항의하자 미국은 일본이 지정한 폭격연습구역에서 독도를 제외했다. 1954년 미국 국무성은 이 사실을 언급하면서 “미국은 한국 측 항의를 수용해 일본이 지정한 폭격연습구역에서 독도를 제외했기 때문에 독도가 일본 영토라는 얘기는 이제 성립되지 않는다”고 문서로 명토박았다. 그후 현재까지 미국지명위원회는 독도를 한국 영토로 기재하고 있다.
Sau khi hiệp ước có hiệu lực, Nhật Bản bắt đầu nỗ lực hợp pháp hóa việc sáp nhập Dokdo vào lãnh thổ của mình từ năm 1953 bằng cách cố ý đưa hòn đảo này vào khu vực tập trận ném bom của Lực lượng Mỹ tại Nhật Bản. Khi Hàn Quốc phản đối, Mỹ đã loại bỏ Dokdo khỏi các khu vực tập trận ném bom do Tokyo chỉ định. Năm 1954, Bộ Ngoại giao Mỹ đã đề cập đến sự kiện này và tuyên bố trong một văn bản rằng, vì họ đã chấp nhận sự phản đối của Hàn Quốc và loại bỏ Dokdo khỏi các khu vực tập trận ném bom do Nhật Bản chỉ định, nên lập luận rằng Dokdo là lãnh thổ của Nhật Bản “không còn giá trị”. Kể từ đó, Hội đồng Tên địa lý Mỹ (BGN) cũng đã công nhận Dokdo là lãnh thổ của Hàn Quốc.
이런 역사적, 국제법적인 흐름을 볼 때 일본 총리가 독도를 일본의 고유영토라고 주장하는 것은 부적절한 처사다. Xét trong bối cảnh này, tuyên bố của Thủ tướng Nhật Bản với chủ quyền Dokdo là không phù hợp về mặt lịch sử và luật pháp quốc tế.
내년 1월 13~14일 일본 총리의 고향인 나라(奈良)에서 한일 간 정상회담이 예정됐다. 회담을 앞두고 돌출한 이번 악재는 분명 위기지만, 동시에 양국 정상이 그간 쌓아온 신뢰를 증명할 시험대이기도 하다. 두 정상이 우호 협력의 기틀 위에서 이번 사태를 슬기롭게 극복하고 동북아 번영을 위한 대승적 결단을 보여주길 기대한다. 한일 양국의 견고한 평화 협력이 전제될 때 비로소 북한을 포함한 동북아 6자의 공영도 가능하다는 사실을 양국 정상은 잊지 말아야 한다.
Dự kiến, một hội nghị thượng đỉnh giữa Hàn Quốc và Nhật Bản sẽ được tổ chức từ ngày 13-14 tháng 1 năm sau tại tỉnh Nara, quê hương của Thủ tướng Takaichi. Diễn biến đáng tiếc này rõ ràng là một cuộc khủng hoảng đối với cả hai bên trước thềm cuộc đàm phán sắp tới, nhưng cũng là một phép thử để khẳng định lòng tin mà cả hai nước đã xây dựng trong nhiều năm. Hy vọng là cả hai nhà lãnh đạo có thể khôn ngoan vượt qua cuộc khủng hoảng này và đạt được một giải pháp quan trọng cho hòa bình ở Đông Bắc Á trên cơ sở tình hữu nghị và hợp tác. Hai nước không bao giờ được quên rằng sự thịnh vượng chung của 6 quốc gia Đông Bắc Á đòi hỏi một nền tảng vững chắc về hòa bình và hợp tác giữa Hàn Quốc và Nhật Bản.
국제 사회의 분쟁을 조약과 국제법이라는 보편적 원칙으로 해결하고, 극단적 대결을 자제하는 것이야말로 진정한 평화의 길이다. 세계는 이념과 지정학적 이해관계가 만든 대립의 벽을 넘어서야 한다. 한일 양국이 평화 구축이라는 역사적 사명을 안고 선두에 설 때, 비로소 동북아와 세계가 새로운 평화의 시대로 발을 내디딜 수 있다.
Con đường thực sự dẫn đến hòa bình là giải quyết các xung đột toàn cầu thông qua nguyên tắc phổ quát về việc sử dụng các hiệp ước và tránh đối đầu cực đoan. Thế giới phải vượt qua những “bức tường xung đột” được xây dựng bởi hệ tư tưởng và lợi ích địa chính trị. Chỉ khi Hàn Quốc và Nhật Bản đi đầu bằng cách đón nhận sứ mệnh lịch sử xây dựng hòa bình, Đông Bắc Á và thế giới mới thực sự có thể bắt đầu một kỷ nguyên hòa bình mới.
호사카 유지(세종대학교 대우교수, 정치학 전공)
GS Hosaka Yuji (Khoa Chính trị học, Đại học Sejong)
호사카 유지 교수는 일본계 한국인 정치학자로 1998년부터 세종대학교에서 정치외교학을 가르쳐왔다. 독도 영유권에 대한 오랜 연구와 활동을 인정받아 대한민국 홍조근정훈장을 받았다. 세종대 대우교수(emeritus professor)이자 독도종합연구소장을 맡고 있다.
Giáo sư Hosaka Yuji là một nhà khoa học chính trị người Hàn Quốc gốc Nhật Bản, giảng dạy ngoại giao chính trị tại Đại học Sejong từ năm 1998. Với những đóng góp trong việc khẳng định chủ quyền của Hàn Quốc đối với đảo Dokdo, ông đã nhận được Huân chương Công trạng hạng Ba của Chính phủ Hàn Quốc. Ông hiện là giáo sư danh dự tại Đại học Sejong và Giám đốc Viện Nghiên cứu Dokdo của trường.
