미래를 향한 진화 – Sự phát triển hướng tới tương lai
오늘의 한옥에는 여러 스펙트럼이 공존한다. 전통적 격식을 갖춘 고택부터 1930~70년대에 지어진 도시형 주택, 현대적 일상을 영위하기에 불편하지 않도록 내부를 개량한 가옥까지 형태가 다양하다. 더 나아가 한옥의 정수에서 영감을 받은 창의적 실험이 담긴 집들도 등장하고 있다.
Nhà hanok ngày nay có rất nhiều sắc màu và đa dạng hình thái, từ những ngôi nhà cổ kính với kiểu dáng truyền thống đến những ngôi nhà mang dáng dấp đô thị được xây dựng trong những thập niên 1930-1970, và những ngôi nhà cải tiến bên trong để không gây bất tiện cho cuộc sống hàng ngày trong thời hiện đại. Hơn thế nữa, hiện nay còn xuất hiện cả những ngôi nhà mang tính thử nghiệm sáng tạo lấy cảm hứng từ tinh hoa của hanok.
1960~70년대까지만 해도 도시를 가득 메웠던 한옥은 아파트 단지와 현대식 주택 건설에 밀려 사라질 위기를 겪었다. 그러나 최근에는 서구식 호텔보다는 서까래가 드러나 보이는 옛집의 정취를 즐기는 한옥스테이를 선호하고 평범한 카페보다 한옥 카페를 더 세련되게 여기는 풍조가 생겨났다. 요즘 많은 젊은 부부들은 햇살이 드는 한옥 마당에서 아이들을 키우며 여유롭게 살고 싶은 꿈을 꾼다.
Các ngôi nhà hanok cho đến tận thập niên 1960, 1970 vẫn lấp đầy đô thị đã trải qua nguy cơ bị biến mất bởi các khu chung cư và nhà ở hiện đại được xây dựng lên. Thế nhưng gần đây rộ lên một trào lưu mới. Người ta chuộng hanok stay (khách sạn xây theo kiến trúc hanok – chú thích của người dịch) – nơi có thể tận hưởng được hương vị của ngôi nhà xưa có xà nhà lộ ra hơn là khách sạn kiểu phương Tây, đồng thời họ cũng xem quán cà phê hanok là nơi “đẳng cấp” hơn những quán cà phê bình thường. Nhiều cặp vợ chồng trẻ ngày nay mơ ước nuôi dạy con cái trong sân hanok đầy nắng và tận hưởng một cuộc sống thảnh thơi.
사람들이 이처럼 한옥의 매력에 빠지는 이유는 우선 마당에 있다. 한옥 마당은 계절을 가까이 느끼게 하며, 가사와 여가를 포함한 다양한 활동이 가능한 공간이다. 다음은 소재이다. 한옥을 건축적으로 간단히 정의한다면 ‘마당을 중심으로 나무, 돌, 흙, 종이로 지은 집’이라 할 수 있는데, 사람을 감싸는 공간이 자연의 일부로 만들어졌다는 것은 현대에 매우 주목할 만한 매력적인 가치다. 또 다른 요인은 방과 마루이다. 마루는 밝고 시원한 개방적 공간감을, 방은 안락하고 포근한 공간감을 지닌다. 여름의 공간인 마루와 겨울의 공간인 방이 하나의 건축물 안에서 나란히 조화를 이루는 것은 매우 보기 드문 창의적인 결합이다.
Mọi người mê mẩn hanok đến vậy trước hết là bởi sức hút của sân – không gian giúp con người cảm thấy gần gũi hơn với các mùa và thực hiện được nhiều hoạt động đa dạng, trong đó bao gồm cả việc nhà và nghỉ ngơi. Tiếp theo là chất liệu. Định nghĩa một cách đơn giản về mặt kiến trúc, hanok là “một ngôi nhà được xây dựng bằng gỗ, đá, đất và giấy với trung tâm là sân”. Không gian bao bọc con người được tạo bởi một phần của thiên nhiên – đó chính là giá trị mê hoặc rất đáng chú ý thời hiện đại. Những yếu tố khác nữa là phòng, và không gian sảnh giữa các phòng gọi là maru. Maru mang lại cảm giác của không gian mở, sáng sủa và mát mẻ, còn phòng tạo cảm giác không gian thoải mái và ấm áp. Nét hài hòa được tạo nên bởi maru – không gian của mùa hè đặt cạnh phòng – không gian của mùa đông trong cùng một công trình kiến trúc là sự kết hợp sáng tạo hiếm thấy vô cùng.
최근의 한옥은 21세기의 건축 기술과 현대인의 라이프스타일, 그리고 동시대의 문화와 융합하며 변모하고 있다. 리모델링 한옥을 비롯해 새로운 라이프스타일을 제안하는 현대 한옥이나 다양한 구법과 결합한 유연한 하이브리드 한옥, 양옥이지만 한옥의 정서가 느껴지는 한옥 같은 집들이 곳곳에 들어서고 있다. 건축가로서 나와 동료들이 그동안 설계했던 집들을 통해 한옥에 나타나고 있는 진화의 몇 가지 의미 있는 양상에 대해 이야기해 보고자 한다.
Hanok thời nay đang thay đổi theo hướng kết hợp với công nghệ kiến trúc thế kỷ 21, lối sống hiện đại và văn hóa đương đại. Hanok hiện đại bao gồm cả hanok được cải tạo gợi ra một phong cách sống mới, hoặc hanok “lai” kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp cũ đa dạng và những ngôi nhà tuy xây kiểu phương Tây nhưng lại tỏa ra cái tình của hanok đang mọc lên ở khắp mọi nơi. Từ góc độ một kiến trúc sư, tôi muốn nói về một số khía cạnh có ý nghĩa của sự phát triển thể hiện trong hanok qua những ngôi nhà mà tôi và các đồng nghiệp đã thiết kế trong thời gian qua.
현대적 삶과의 밸런스 – Cân bằng với cuộc sống hiện đại
1939년 서울 서대문구 천연동에 지어진 이 집은 여러 해 동안 사람이 살지 않은 채 비어 있었다. 지붕 일부가 무너져 있기는 했지만, 실력 있는 대목이 지었는지 비례와 짜임이 좋고 보존 상태도 매우 양호했다. 이 집의 새 주인이 된 가족은 부부와 자녀를 합쳐 모두 다섯 식구로, 각자가 원하는 공간을 마련하기에는 기존 규모가 많이 협소했다. 그래서 처음에는 일부를 해체하고 지하에 부부 침실과 거실을 두려고 구상했지만, 오래된 한옥이 주는 고풍스러움과 마당이 마음에 들어 이 집에서 살기로 결심한 가족을 위해서는 적합하지 않은 계획이었다.
Được xây dựng vào năm 1939 tại Yeoncheon-dong, Seodaemun-gu, Seoul, ngôi nhà này đã bị bỏ trống, không có người ở trong nhiều năm. Dường như ngôi nhà được dựng bởi thợ mộc có tay nghề cao nên mặc dù một phần mái bị sập nhưng tỷ lệ vẫn hài hòa, kết cấu vẫn vững chãi và tình trạng bảo quản cũng rất tốt. Gia đình chủ nhân mới của ngôi nhà này có tất cả năm người gồm hai vợ chồng và con cái nên nhà khá chật, không đủ không gian mong muốn dành cho mỗi người. Vì vậy, ban đầu chúng tôi định tháo dỡ một số bộ phận, đưa phòng ngủ và phòng khách của hai vợ chồng xuống tầng hầm nhưng kế hoạch này không phù hợp với một gia đình đã quyết định sống trong ngôi nhà này vì hài lòng với nét cổ xưa và sân của ngôi nhà hanok cũ.
어떻게 하면 한옥의 정취를 느끼면서도 편리하고 다채로운 삶을 누리게 할 수 있을지 고민하다가 대청을 주방과 식당으로 하고, 마당 일부를 아트리움 공간의 거실로 만들기로 했다. 주방과 식당이 가족 생활의 중심이 되는 것은 자연스러운 일이지만, 도시형 한옥의 핵심인 마당을 거실로 만드는 것은 격식에 어긋나는 파격적인 일이었기에 고민이 깊었다. 하지만 유리 지붕을 덮어 거실이 된 마당에서 가족들이 시간을 보내면 한옥의 정취를 충분히 느낄 수 있으리라는 생각이 들었다. 이에 따라 아트리움에는 외부 차양을 두어 날씨에 맞게 햇빛을 조절하고, 기단에 마루를 얹어 앉거나 누울 수 있게 했다.
Tôi đã trăn trở về việc làm thế nào để gia chủ tận hưởng được cuộc sống thoải mái và đầy màu sắc trong khi vẫn cảm nhận được không khí của một hanok. Và rồi tôi quyết định biến không gian giữa các phòng thành bếp và phòng ăn, còn một phần sân thành phòng khách có không gian giếng trời. Bếp và phòng ăn trở thành trung tâm của sinh hoạt gia đình là điều đương nhiên, nhưng việc biến mảnh sân vốn là cốt lõi của một hanok ở đô thị thành phòng khách là một sự phá cách trái với nguyên tắc nên tôi đắn đo vô cùng. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng gia đình vẫn có thể cảm nhận đầy đủ không khí của một hanok khi dành thời gian ở trong khu vực sân nay đã trở thành phòng khách được che bằng mái kính. Chúng tôi lắp mái hiên bên ngoài giếng trời để điều chỉnh ánh sáng mặt trời theo thời tiết và lắp mặt gỗ lên bục đá để mọi người có thể ngồi hoặc nằm.
이 집을 고치는 일은 지나간 시간과 현재의 삶을 조화시키는 과정이었다. 키가 큰 건축주가 편하게 움직일 수 있게 바닥을 낮추었고, 오래된 창들을 부분 해체하여 새로운 부재를 덧대어 고쳤다. 하수도 공사를 하면서는 바닥을 파헤칠 수밖에 없어 오래된 타일 바닥을 잘 들어낸 후 타일 하나하나에 붙은 모르타르를 떼어내 다시 깔았다. 원래 부엌이었던 욕실은 노력이 가장 많이 들어간 공간으로 상부의 다락 장선을 그대로 두면서, 장독대에 있던 1960년대 스테인리스 욕조를 공장에서 연마해 욕실에 배치했다.
Cải tạo ngôi nhà này là một quá trình dung hòa quá khứ với cuộc sống hiện tại. Sàn nhà được hạ xuống để gia chủ cao lớn có thể di chuyển thoải mái, các cửa sổ cũ được tháo dỡ một phần và được sửa bằng cách đắp thêm các vật liệu mới. Do không thể không đào bới khi thi công đường thoát nước nên chúng tôi đã dỡ nền gạch cũ, đục vữa bám ở từng viên gạch ra và lát lại. Phòng tắm ban đầu là nhà bếp và cũng là không gian đòi hỏi nhiều nỗ lực nhất. Chúng tôi vẫn để nguyên các thanh gác mái phía trên, mạ lại chiếc bồn tắm làm bằng thép không gỉ sản xuất từ thập niên 1960 và dời nó từ khu vực để các chum sành vào phòng tắm.
새로운 스타일의 탄생 – Sự ra đời của một phong cách mới
낙락헌(樂樂軒)은 북한산 전경이 한눈에 펼쳐지는 서울 은평한옥마을 한가운데 자리한 집이다. 가까이는 녹음이 우거진 맹꽁이 습지와 커다란 느티나무가 있다. 처음에는 도시형 한옥처럼 ㄷ자 모양의 배치를 생각했으나 이러한 내향적 구성으로는 부부가 원하는 전망 좋은 집을 구현하기 어려웠다. 그래서 2층에 누마루 식당, 3칸 대청, 침실, 욕실을 배치하고 거의 모든 공간에서 바깥 풍경을 바라볼 수 있는 외향적인 구성으로 변경했다.
Nakrakheon (樂樂軒 – Lạc Lạc hiên) là một ngôi nhà nằm ở giữa làng Hanok Eunpyeong ở Seoul, nơi có thể nhìn ra toàn cảnh núi Bukhansan. Gần đó có một đầm lầy xanh mát, có loài cóc miệng hẹp sinh sống và một cây họ du rất lớn. Ban đầu, chúng tôi nghĩ sẽ bố trí nhà hình chữ ㄷ giống hanok thông thường ở đô thị, nhưng với kết cấu hướng nội này rất khó để thể hiện ngôi nhà có tầm nhìn đẹp theo mong muốn của hai vợ chồng. Vì vậy, chúng tôi thiết kế tầng hai gồm có phòng ăn ở phần gác nhô ra ngoài, sảnh trước ba gian, cùng phòng ngủ và phòng tắm, thay đổi tất cả theo kết cấu hướng ngoại để có thể thấy được khung cảnh bên ngoài từ hầu hết mọi không gian.
이 집에는 한옥을 전통 건축이 아닌 현대 건축의 중요한 주제로 보는 건축 태도가 잘 드러나 있다. 현재의 삶과 호흡할 수 있는 살아 있는 집을 만들기 위해 전통적 요소와 현대 건축을 유연하게 결합했고, 두 개의 서로 다른 라이프스타일이 위아래에 공존하는 새로운 형식의 공간을 실험해 보고 싶었다. 그 일환으로 원래 한옥에는 없는 현관과 주차 공간을 만들기 위해 필로티 구조로 누마루를 들어올린 후 그 아래에 주차와 수납 공간, 현관을 설치했다. 1층 실내에도 썬큰(sunken) 마당과 채광창, 계단을 통한 자연스러운 레벨 변화를 주어 2층과 달리 모던한 스타일의 거주 공간으로 만들어 보았다.
Quan điểm kiến trúc trong ngôi nhà này rất rõ rệt, đó là xem hanok là chủ đề quan trọng của kiến trúc hiện đại chứ không phải của kiến trúc truyền thống. Để dựng nên một ngôi nhà có thể hòa nhịp với cuộc sống hiện đại mà trong đó các yếu tố truyền thống và kiến trúc hiện đại được kết hợp linh hoạt, chúng tôi muốn thử nghiệm một kiểu không gian mới – nơi hai lối sống khác nhau cùng tồn tại ở trên và dưới. Với ý nghĩa đó, chúng tôi đã nâng sàn hiên nhà lên cao theo cấu trúc pilotis (tương tự cột nhà sàn – chú thích của người dịch) để tạo ra chỗ đậu xe, không gian chứa đồ vật và cửa ra vào vốn không có ở hanok truyền thống. Chúng tôi cũng đã dùng sân vườn trũng (sunken), giếng trời và cầu thang ở tầng 1 tạo nên sự phân tầng một cách tự nhiên, biến nơi đây thành không gian cư trú kiểu hiện đại khác với tầng hai.
하이브리드 한옥 실험 – Thử nghiệm Hanok lai
하동 한옥문화관은 한국 현대 문학사에 한 획을 그은 박경리(1926~2008 朴景利)의 대하소설 『토지』의 배경으로 유명한 경남 하동군 평사리 최참판댁 뒤편에 자리한 숙박 시설이다. 멀리 남쪽으로 섬진강과 평사리 평야가 보이며 사방으로 가깝고 먼 산들에 둘러싸여 자연 경관이 뛰어나다. 주거로 쓰이는 집은 아니지만 이곳의 관리동은 전통 목구조와 현대식 중목구조를 결합한 건축으로, 주변의 풍경을 끌어안은 투명한 공간감과 함께 기존 한옥과는 다른 현대적 감각의 실내와 외관을 지니고 있다.
Trung tâm Văn hóa Hanok Hadong là một khu dành cho khách lưu trú nằm ở phía sau nhà Choi Champan tại Pyeongsa-ri, Gyeongnam, nổi tiếng là bối cảnh của tiểu thuyết sử thi “Đất” của nhà văn Park Kyung-Ree (1926-2008), người đã ghi dấu ấn trong lịch sử văn học hiện đại Hàn Quốc. Cảnh quan tự nhiên thật đẹp với xa xa phía nam là sông Seomjin, đồng bằng Pyeongsa-ri và những dải núi xa gần bao bọc bốn phía. Tuy đây không phải là ngôi nhà xây để ở, nhưng tòa nhà quản lý nơi đây là công trình kiến trúc kết hợp giữa kết cấu gỗ truyền thống và kết cấu gỗ nặng hiện đại, cùng với cảm giác không gian trong suốt thu phong cảnh xung quanh vào trong nhà, cả không gian bên trong và bên ngoài đều mang hơi hướng hiện đại khác với hanok trước đây.
이를 테면 전통 한옥의 대청이 그러하듯 풍경 앞에 그대로 열려 있는 공간이 될 수 있도록 리셉션 홀에는 완전히 문을 밀어 넣을 수 있는 창호 시스템을 설치해 대나무 숲이 눈앞에 펼쳐지도록 했으며, 대들보 없이 시원하고 개방적인 느낌도 줄 수 있었다. 즉 공간을 열어 자연의 풍광을 누릴 수 있는 전통 한옥의 미학을 하이브리드 구법과 디자인으로 해법을 찾아낸 작업이다. 어쩌면 미래의 한옥은 여기서 나아가 전통 목구조가 없는 기와지붕집이 될 수도 있으며, 그 기와지붕마저 사라진 다른 형태가 될 수도 있으리라 상상해 본다.
Ví dụ như để khoảng không gian trước các phòng của hanok truyền thống có thể trở thành không gian mở hoàn toàn trước cảnh quan, sảnh tiếp tân được lắp đặt hệ thống cửa với cánh cửa có thể đẩy hẳn vào trong để rừng tre trải dài trước mặt và không có xà ngang ở trần nhà tạo cảm giác thoáng mát. Nói cách khác, đây là một tác phẩm đã tìm ra giải pháp mỹ học của hanok truyền thống mở ra không gian để tận hưởng phong cảnh thiên nhiên bằng phương thức cũ và thiết kế lai. Hãy thử tưởng tượng hanok của tương lai có khi đi xa hơn hiện nay, trở thành một ngôi nhà với mái ngói không kết cấu gỗ truyền thống hoặc thậm chí trở thành một hình thức khác mà đến cả mái ngói cũng không còn.
최근의 한옥은 21세기의 건축 기술과 현대인의 라이프스타일, 그리고 동시대의 문화와 융합하며 변모하고 있다. Hanok thời nay đang biến đổi dáng dấp, tích hợp công nghệ kiến trúc thế kỷ 21, lối sống của con người hiện đại và nền văn hóa đương đại.
미래의 한옥 – Hanok của tương lai
파주 k주택(Paju k House)은 주택 단지 한가운데 자리한 집이다. 오랫동안 부부는 ‘한옥은 아니지만 한옥의 정서가 느껴지는 집’에 대한 생각을 키워 오다 설계를 의뢰했다. 우리는 일조에 유리한 일자형 배치로 방향을 잡고 부부 침실과 거실, 식당, 부엌이 전면에 늘어서도록 했다. 식당에는 앞쪽에 온실과 다용도실을 덧붙였다. 이로써 동서로 긴 대지 형상과 어울려 어디서나 빛이 풍부하고 계절의 변화를 느낄 수 있는 집이 되었다.
‘Paju k House’ là một ngôi nhà nằm giữa khu dân cư. Vợ chồng chủ nhà từ lâu đã ấp ủ ý tưởng và yêu cầu chúng tôi thiết kế “một ngôi nhà không phải là hanok nhưng cảm nhận được tinh thần của hanok”. Chúng tôi đã bố trí phòng ngủ của hai vợ chồng, phòng khách, phòng ăn và nhà bếp trải dài ở mặt trước ngôi nhà theo đường thẳng để thuận lợi cho việc đón ánh sáng mặt trời. Chúng tôi bố trí thêm một phòng kính và phòng tiện ích ở phía trước khu bếp. Bằng cách đó, nơi đây đã trở thành ngôi nhà hài hòa với hình dáng mảnh đất trải dài từ đông sang tây, tràn ngập ánh sáng và giúp ta cảm nhận được sự thay đổi của các mùa dù ở vị trí nào.
또한 기둥과 도리, 서까래 등을 중목구조 부재로 바꾸어 거실을 만들었다. 안팎의 경계가 없는 투명한 공간감, 3칸 입면의 품격과 전통미가 느껴지면서 여유와 아름다움을 지닌 거실을 의도한 것이다. 시스템 창호를 목구조면 뒤로 숨기고, 상부 창을 투명하게 하여 서까래의 흐름이 끊기지 않고 이어져 보이게 했는데, 이 덕분에 거실에 들어서면 3칸의 기둥과 보만 눈에 띄어 전통 민가의 대청처럼 열려 있는 느낌이 들 수 있었다.
Ngoài ra, chúng tôi đã thay thế các cột, sườn và vì kèo của phòng khách bằng các khung kết cấu gỗ nặng để thực hiện ý đồ tạo nên phòng khách có không gian thông suốt, xóa nhòa ranh giới giữa bên trong và bên ngoài, giúp ta cảm nhận được sự thư thái, sang trọng cũng như vẻ đẹp truyền thống của mặt tiền ba gian. Hệ thống cửa sổ được ẩn sau cấu trúc bằng gỗ, và cửa sổ phía trên được xử lý trong suốt để làm cho dòng chảy của xà nhà xuất hiện không bị gián đoạn.
이 집은 한옥의 모양을 흉내 내어 현대 건축으로 만든 집이 아니다. 애초에 마당의 존재감을 먼저 고려하고 여기에 전통적 미감과 현대적 공간감을 가미하여 만든 집이라 할 수 있다. 그런 점에서 이 집은 ‘미래의 한옥’ 중 하나의 모습일 수도 있을 것이다. 집이 완성되고 이사를 한 건축주로부터 “정말 한옥에 살고 있는 것 같다”는 말을 들었을 때 의도대로 여유와 아름다움을 지닌 한옥 같은 집이 완성되었다는 자부심을 갖게 되었다.
Đây không phải là ngôi nhà xây bằng kiến trúc hiện đại bắt chước hình dáng của hanok. Có thể nói đây là ngôi nhà với sự tồn tại của mảnh sân được tính đến ngay từ đầu rồi mới thêm vào tính thẩm mỹ truyền thống và cảm giác hiện đại về không gian khi xây. Xét ở điểm này, đây có thể là hình ảnh của một trong những “hanok tương lai”. Sau khi ngôi nhà hoàn thành, gia chủ chuyển đến ở và nhận xét: “Tôi cảm thấy như mình đang thực sự sống trong hanok”. Nghe được điều đó, chúng tôi rất tự hào vì đã hoàn thành một ngôi nhà mang vẻ thư thái và nét đẹp giống hanok theo đúng kế hoạch ban đầu.
조정구(Cho Jung-goo 趙鼎九)구가도시건축(guga Urban Architecture) 대표
Cho Jung-goo Giám đốc công ty Guga Urban Architecture
Dịch. Nguyễn Thị Phương Mai
