Ahn Eugene (tên tiếng Hàn: Ahn Yu-jin) được biết đến là một nghệ sĩ Dancheong (nghệ thuật trang trí hoa văn truyền thống Hàn Quốc) với những nỗ lực trong việc gìn giữ và quảng bá nghệ thuật kiến trúc truyền thống của Hàn Quốc đến với mọi người.
Trên hành trình đó, nghệ sĩ Ahn Eugene đã dày công học tập, nghiên cứu và thực hành nghệ thuật Dancheong trong nhiều năm liền. Cô đã từng góp mặt tại nhiều triển lãm lớn nhỏ trong nước và tham gia vào quá trình sơn sửa, trang trí Dancheong cho một số công trình ở Hàn Quốc. Bên cạnh đó, cô còn là giảng viên tại xưởng thủ công của Trung tâm Di sản phi vật thể quốc gia Hàn Quốc (NIHC) cùng một số sự kiện về Dancheong.
Gần đây nhất, nữ nghệ sĩ đã tham gia triển lãm “Mickey In The Palace: Art Beyond Boundaries” (tạm dịch: Mickey tại Deoksugung: Vượt qua ranh giới nghệ thuật). Chương trình do Cục Di sản Văn hóa Quốc gia Hàn Quốc (KHS) phối hợp với Walt Disney Hàn Quốc tổ chức tại Cung điện Deoksugung từ ngày 28/9 – 20/10/2024 nhằm nâng cao, quảng bá rộng rãi giá trị truyền thống của di sản quốc gia đến với công chúng ở trong nước lẫn quốc tế. Tại đây, Ahn Eugene cùng các nghệ sĩ trẻ Hàn Quốc đã đồng loạt giới thiệu các di sản văn hóa Hàn Quốc, bao gồm Dancheong dưới góc nhìn của bản thân thông qua các nhân vật hoạt hình Disney.
Trong cuộc phỏng vấn với phóng viên danh dự đến từ Việt Nam, Ahn Eugene đã chia sẻ về hành trình đưa cô đến với Dancheong cùng loạt những trải nghiệm đáng nhớ của cô với loại hình nghệ thuật này. Bên cạnh đó, những mong ước, khát khao, kỳ vọng vào việc giữ gìn, bảo tồn và phát triển nghệ thuật kiến trúc truyền thống Hàn Quốc cũng được cô thổ lộ thông qua cuộc phỏng vấn này.
PV: Điều gì đã đưa chị đến với Dancheong (단청)?
Thuở nhỏ, tôi thường theo bố đến công ty của ông, một nơi gần Ga Hoehyeon, trước Sungnyemun (Namdaemun). Tôi vẫn nhớ in mình đã từng dạo chơi rất nhiều ở Sungnyemun, chạm vào Dancheong và những viên đá của Sungnyemun trong khi chờ bố tan làm. Tôi còn nhớ rằng Sungnyemun, Bảo vật quốc gia số 1, đã bị cháy vào năm 2008 khi tôi đang học lớp 4 tiểu học. Rất nhiều người đã buồn và rơi lệ trước sự kiện này, trong đó có cả tôi.
Từ khoảnh khắc ấy, tôi đã tìm kiếm trên các trang web cổng thông tin và nhận thấy rằng nhiều di sản văn hóa của đất nước chúng tôi đang dần biến mất, nhiều người bảo vệ di sản văn hóa của chúng tôi cũng dần ra đi. Kể từ đó, tôi đã nghĩ đến việc bảo vệ di sản văn hóa của đất nước bằng chính đôi tay của mình. Và rồi tôi đã nghĩ đến việc làm Dancheong – họa tiết kiến trúc truyền thống của Hàn Quốc. Tôi bắt tay đầu làm Dancheong vào thời điểm đó, may mắn thay, tôi đã tốt nghiệp và hoàn thành khóa đào tạo Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Dancheong vào năm 2021. Đến nay, tôi vẫn tiếp tục chăm chỉ cống hiến cho loại hình nghệ thuật này.
PV: Thưa chị, đặc điểm của Dancheong (단청) là gì? Có những loại Dancheong nào? Làm thế nào để chúng ta phân biệt chúng?
Đặc điểm của Dancheong là những màu sắc và hoa văn rực rỡ, thường được vẽ liên tục và dùng để trang trí các công trình. Ngoài ra, Dancheong còn có những đặc điểm khác và có thể được phân loại thành bốn loại lớn: Ga-chil (가칠), Geut-gi (긋기), Moro-dancheong (모로단청) và Geum-dancheong (금단청). Geum-dancheong là loại họa tiết cao cấp nhất trong Dancheong, trong khi Moro-dancheong thường được sử dụng nhiều ở các cung điện. Geum-dancheong chủ yếu được áp dụng tại các chùa chiền.
Ngoài việc trang trí, Dancheong còn có thể biểu thị cấp độ của công trình và tạo ra hiệu ứng thị giác, khiến cho các công trình truyền thống, dù có xây dựng hơi lệch nhưng vẫn trông ngay ngắn hơn. Đây thực sự là một di sản văn hóa với nhiều công dụng giá trị.
PV: Chị thường lấy cảm hứng cho các tác phẩm Dancheong (단청) từ đâu?
Tôi lấy cảm hứng từ nhiều di sản văn hóa để sáng tạo tác phẩm. Khi vẽ các tác phẩm Dancheong, ngoài việc sao chép / tái hiện họa tiết, tôi cũng thường xuyên sáng tạo ra những hình ảnh mới. Đặc biệt, ở các chùa, có rất nhiều họa tiết thú vị như rồng, phượng hoàng và hình Phật. Tại các cung điện, chúng ta cũng có thể thấy những hình ảnh cân đối và đẹp đẽ của phượng hoàng cùng các họa tiết rồng, biểu trưng cho nhà vua. Từ những họa tiết này, nghệ sĩ kết hợp để tạo nên những tác phẩm tuyệt vời.
PV: Chị coi yếu tố nào là quan trọng nhất trong Dancheong (단청)?
Tôi cho rằng yếu tố quan trọng nhất trong tác phẩm là họa tiết. Màu sắc có thể thay đổi đa dạng bằng cách kết hợp giữa màu lạnh và màu nóng, nhưng họa tiết mới là yếu
tố quan trọng thể hiện bản sắc của Dancheong Hàn Quốc. Nếu thay đổi tùy ý họa tiết, tác phẩm sẽ mất đi vẻ đẹp truyền thống của Dancheong và có thể trở thành một tác phẩm Dancheong sai lệch. Ngoài ra, Dancheong được thực hiện bằng cách chồng nhiều lớp màu lên nhau, vì vậy nét vẽ rất quan trọng. Việc vẽ một nét cọ gọn gàng và rõ ràng để thể hiện màu sắc đẹp mắt là vô cùng quan trọng.
PV: Tiêu chí để chị chọn màu sắc cho những tác phẩm Dancheong (단청) của mình là gì?
Có những quy tắc nhất định về cách phối màu trong Dancheong, nhưng đôi khi tôi cũng sáng tạo tùy theo ý tưởng của mình. Tôi thường lấy cảm hứng từ các mùa trong năm hoặc thời tiết. Ví dụ, để thể hiện không khí mùa thu, tôi sẽ sử dụng màu “Tochae” (màu chiết xuất từ đất) để tạo nên những gam màu trầm ấm. Còn nếu muốn tái hiện màu sắc của biển, tôi sẽ kết hợp hai màu “Seokcheong” và “Samcheong” trong nhóm màu “Seokchae” (màu chiết xuất từ đá) để tạo nên một cảm giác tươi mát. Khả năng sáng tạo màu sắc trong Dancheong là vô tận.
PV: Chất liệu của đồ vật có ảnh hưởng đến Dancheong (단청) không?
Dancheong thường được vẽ trên gỗ. Khi vẽ lên bề mặt gỗ thô ráp, màu sắc của Dancheong sẽ kết hợp với vân gỗ tạo nên một hiệu ứng màu sắc độc đáo. Nếu vẽ trên lụa, bề mặt mịn màng của lụa sẽ giúp màu sắc trở nên mềm mại hơn và tạo cảm giác thanh thoát cho bức tranh. Còn khi vẽ trên vải gai dầu, sự kết hợp giữa màu sắc Dancheong và kết cấu thô ráp của vải sẽ tạo nên một hiệu ứng thị giác rất thú vị. Nhìn chung, Dancheong có thể được vẽ trên nhiều chất liệu khác nhau và mỗi chất liệu sẽ mang đến một vẻ đẹp riêng.
PV: Một số câu chuyện hoặc trải nghiệm đáng nhớ trong hành trình trở thành nghệ sĩ Dancheong (단청) của chị.
Dancheong không chỉ đơn thuần là tô màu mà còn đòi hỏi sự nghiên cứu rất lớn, chẳng hạn như phải nắm vững hàng nghìn họa tiết khác nhau và kỹ thuật pha màu. Vì thế, để học Dancheong, tôi phải học tập ít nhất 3 năm. Có những lúc, tôi đã muốn bỏ cuộc vì khối lượng kiến thức quá lớn. Tuy nhiên, mỗi khi nhớ lại hình ảnh Sungnyemun bị cháy, tôi lại lấy lại động lực và tiếp tục cầm bút. Tôi đã dành rất nhiều thời gian để luyện tập vẽ hàng nghìn họa tiết và luôn nung nấu ý chí được tự tay vẽ nên những bức tranh Dancheong.
Nhờ có sự động viên của bạn bè và gia đình, tôi đã vượt qua được những khó khăn đó. Dần dần, tôi nhận ra Dancheong không chỉ là công việc mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của mình. Tôi vô cùng biết ơn sự ủng hộ của mọi người và cảm thấy mình thật may mắn khi được sống trong một môi trường tràn đầy yêu thương.
PV: Chị hãy chia sẻ thêm về tác phẩm của chị tại triển lãm “Mickey In The Palace: Art Beyond Boundaries”. Có điều gì thú vị và đáng mong chờ ở triển lãm không?
Triển lãm “Mickey In The Palace: Art Beyond Boundaries” là một dự án hợp tác giữa Cục Di sản Văn hóa Quốc gia Hàn Quốc và Disney, nhằm nâng cao giá trị của di sản văn hóa và quảng bá rộng rãi đến công chúng trong và ngoài nước.
Trong triển lãm này, tôi đã thể hiện Dancheong bằng nhiều màu sắc khác nhau trên 18 chiếc găng tay của ba chú chuột Mickey. Phần hình ảnh của Mickey do họa sĩ Jang Jin Seung thực hiện, còn tôi đảm nhận phần vẽ các họa tiết Dancheong lên găng tay của Mickey. Tôi đã sử dụng gam màu pastel nhẹ nhàng thay vì những gam màu đậm truyền thống của Dancheong để tạo cảm giác gần gũi hơn với công chúng.
Tôi rất vui khi Dancheong có thể nhận được sự yêu thích của mọi người hơn nhờ sự kết hợp độc đáo này. Bên cạnh Dancheong, còn có rất nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể khác đang chờ được khám phá. Tôi hy vọng mọi người sẽ dành sự quan tâm đến chúng. Được góp phần quảng bá di sản văn hóa là một niềm vinh dự lớn đối với tôi.
PV: Chị nghĩ gì về vai trò của nghệ sĩ Dancheong (단청) trong việc giới thiệu và quảng bá Dancheong đến với khán giả quốc tế? Nghệ sĩ nên tiếp cận khán giả như thế nào?
Tôi nghĩ rằng để quảng bá Dancheong ra thế giới, trước hết cần phải làm cho nó trở nên dễ tiếp cận hơn. Việc học hỏi về truyền thống và lịch sử là rất quan trọng, nhưng tôi cũng muốn cho mọi người thấy rằng Dancheong không chỉ được sử dụng trong các công trình kiến trúc cổ mà còn có thể được ứng dụng vào cuộc sống hàng ngày, ví dụ như trên các đồ vật quen thuộc như giày thể thao, gương,…
Tôi nghĩ rằng việc sử dụng nghệ thuật truyền thông (Media art) để tạo ra những hiệu ứng thị giác ấn tượng, sau đó kết hợp với trải nghiệm thực tế về việc vẽ Dancheong theo cách truyền thống sẽ là một cách hiệu quả để giới thiệu về loại hình trang trí này. Chúng ta có thể quảng bá rộng rãi thông qua các nền tảng mạng xã hội như SNS, tạo ra các video ngắn (Reels) để thu hút sự chú ý của bạn bè quốc tế.
Một ý tưởng khác cũng rất hay đó là cùng nhau tìm kiếm những hình ảnh Dancheong xuất hiện trong các bộ phim truyền hình Hàn Quốc hoặc video ca nhạc K-pop và thử vẽ lại chúng. Điều này sẽ giúp mọi người cảm thấy gần gũi và hứng thú hơn với Dancheong.
PV: Chị nghĩ sao về việc trở thành nghệ sĩ Dancheong (단청) ở độ tuổi 20?
Tôi nghĩ rằng ở tuổi 20 là một độ tuổi khá trẻ. Tuy nhiên, tôi cho rằng đây mới chỉ là bắt đầu và còn rất nhiều điều tôi cần phải học hỏi và làm. Tôi cũng muốn đến các ngôi chùa ở nhiều vùng miền để trực tiếp sơn, sửa Dancheong, góp phần giữ gìn và phát huy nét đẹp truyền thống này. Tôi biết rằng có những người sẽ cảm thấy lo lắng hoặc không tin tưởng vào một nghệ sĩ trẻ tuổi như tôi. Vì vậy, tôi sẽ cố gắng hết mình để chứng minh năng lực của bản thân và mong muốn được mọi người biết đến như một nghệ nhân Dancheong tài năng. Tôi đã xác định rõ mục tiêu của mình và sẽ không ngừng nỗ lực để đạt được nó. Mong mọi người sẽ tiếp tục theo dõi và ủng hộ tôi!
PV: Làm thế nào để chị cân bằng giữa sự sáng tạo cũng như gìn giữ vẻ đẹp truyền thống của Dancheong (단청) trong các tác phẩm của mình?
Hiện tại tôi đang dùng phương pháp thể hiện sự sáng tạo dựa trên nền tảng truyền thống trong các tác phẩm của mình. Tôi sử dụng các nguyên liệu truyền thống nhưng lại sáng tạo trong việc biến tấu các họa tiết. Tôi luôn cố gắng tìm kiếm sự cân bằng giữa tính sáng tạo và truyền thống, không để cho tính sáng tạo làm mất đi bản sắc truyền thống.
Ví dụ như trong tác phẩm vẽ tay Mickey với họa tiết Dancheong trưng bày tại Cung điện Deoksugung, tôi đã sử dụng các họa tiết truyền thống nhưng lại kết hợp với màu sắc pastel hiện đại. Tương tự, trong tác phẩm vẽ Dancheong trên ván trượt, tôi cũng kết hợp giữa yếu tố hiện đại của ván trượt và các họa tiết Dancheong truyền thống trong các ngôi chùa.
Cách làm này giúp cho Dancheong trở nên gần gũi hơn với công chúng, đặc biệt là những người trẻ tuổi. Ban đầu, tôi cũng gặp phải nhiều ý kiến trái chiều khi kết hợp yếu tố hiện đại vào nghệ thuật truyền thống. Tuy nhiên, qua quá trình luyện tập và sáng tạo không ngừng, tôi đã tìm ra được cách để cân bằng giữa hai yếu tố này.
PV: Chị hy vọng bản thân sẽ đóng góp những gì trong việc bảo tồn và phát triển Dancheong (단청)?
Tôi đã trực tiếp tham gia vào việc vẽ hoặc sơn lại Dancheong nhằm bảo tồn các bức tranh Dancheong tại các ngôi chùa. Tôi hiểu rằng công việc bảo tồn Dancheong rất phức tạp và đòi hỏi sự tỉ mỉ. Trong tương lai, tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu và tham gia vào các hoạt động bảo tồn di sản văn hóa, đặc biệt là Dancheong, để thế hệ sau có cơ hội được chiêm ngưỡng những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc.
Bên cạnh việc bảo tồn, tôi nhận thấy rằng còn rất nhiều người chưa biết đến Dancheong. Vì vậy, tôi sẽ tạo ra các tác phẩm nghệ thuật và sản phẩm lưu niệm liên quan đến Dancheong để giới thiệu rộng rãi đến công chúng, giúp mọi người hiểu hơn về giá trị của di sản văn hóa này. Tôi sẽ không ngừng nỗ lực để loại hình nghệ thuật trang trí truyền thống này được nhiều người yêu thích và trân trọng hơn.
PV: Đối với những người yêu thích Dancheong (단청), họ nên bắt đầu từ đâu? Xin chị hãy cho họ một số lời khuyên.
Trước hết, tôi rất cảm ơn các bạn đã yêu thích Dancheong. Để bắt đầu tìm hiểu về Dancheong, tôi khuyên bạn nên đến những nơi có sử dụng Dancheong, ví dụ như các cung điện hoặc chùa chiền. Bạn sẽ thấy rằng mỗi ngôi chùa lại có những họa tiết Dancheong khác nhau với màu sắc và ý nghĩa riêng biệt. Hãy quan sát kỹ, bạn sẽ thấy nhiều họa tiết thú vị như động vật, hoa, lá, rồng, thậm chí là cả hình người.
Việc tìm hiểu nguồn gốc và ý nghĩa của các họa tiết này sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về Dancheong. Kết hợp việc tìm hiểu lịch sử với việc quan sát trực tiếp sẽ khiến bạn cảm thấy đam mê với loại hình nghệ thuật này hơn.
Một cách khác để khám phá Dancheong đó là tự mình vẽ. Bạn có thể mang theo giấy bút hoặc máy tính bảng để phác họa lại những họa tiết mà bạn yêu thích. Tôi cũng thường làm như vậy khi đến các ngôi chùa. Việc thực hành vẽ sẽ giúp bạn nhanh chóng cải thiện kỹ năng và hiểu rõ hơn về đặc trưng của Dancheong.
Tôi rất vui khi thấy các bạn yêu thích Dancheong. Tôi sẽ cố gắng hết sức để quảng bá và chia sẻ kiến thức về loại hình nghệ thuật này. Cảm ơn các bạn đã quan tâm và ủng hộ!
PV: Bị cuốn hút bởi vẻ đẹp độc đáo và giá trị văn hóa sâu sắc của Dancheong, nghệ sĩ Ahn Eugene đã dành trọn tâm huyết để gìn giữ và phát huy loại hình nghệ thuật kiến trúc truyền thống này. Hơn trên hết, chính tinh thần khát khao giới thiệu, quảng bá Dancheong đến với thế giới càng cho thấy nỗ lực của nữ nghệ sĩ trẻ trong việc kế thừa, tiếp nối di sản của dân tộc.
Bài viết từ Phóng viên danh dự Korea.net Lưu Thị Thu Loan, hrhr@korea.kr
