Gốm sứ đã tồn tại hơn 5.000 năm, từ trước Công nguyên. Trong suốt quãng thời gian đó, nó đã trải qua rất nhiều biến đổi. Với tất cả những thay đổi này, gốm sứ có thể trở thành – và nếu đủ thời gian, có lẽ sẽ trở thành – bất cứ thứ gì. Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa biết hết những khả năng của gốm sứ. Khi nhắc đến gốm, ta thường hình dung một chiếc chum phủ bụi trong viện bảo tàng nào đó. Yoo Eui Jeong đến để phá vỡ những định kiến đó. Gốm có thể là điêu khắc, gốm có thể kết hợp cùng những chất liệu khác. Tóm lại, gốm có thể là bất cứ thứ gì ta tưởng tượng. Tác phẩm của Yoo khơi gợi sự tò mò về hình thái tiếp theo mà gốm sẽ mang lại.
Hỏi & Đáp với Yoo Eui Jeong
Hỏi: Điều gì đã dẫn anh đến với gốm sứ?
Gia đình tôi đều theo nghệ thuật, điều đó tự nhiên đã truyền cảm hứng cho tôi. Bố tôi gợi ý tôi theo gốm. Việc có thể làm việc cả với bề mặt lẫn khối lập thể khiến tôi hứng thú, nên tôi đã đăng ký vào khoa gốm. Có rất nhiều điều tôi cần học về biểu đạt nghệ thuật, nhưng tôi đã chọn con đường này vì tôi thích gốm.
Hỏi: Anh thích gì ở gốm sứ?
Tôi rất tò mò về nhiều thứ và không muốn bị trói buộc vào một điều duy nhất. Gốm đã mang lại cho tôi sự tự do. Vì gốm có thể trở thành bất cứ thứ gì, nó cho phép tôi thể hiện bất cứ điều gì mình muốn. Thực tế, gốm sứ được chia thành nhiều lĩnh vực, và các nghệ nhân gốm thường gắn bó với một phong cách nhất định. Nhưng tôi thấy điều đó không cần thiết. Thay vào đó, tôi cố gắng học nhiều kỹ thuật khác nhau để có thể thể hiện bản thân với chất liệu và phong cách mà mình mong muốn.
Hỏi: Các tác phẩm của anh trải dài nhiều phong cách. Đặc biệt ấn tượng là những tác phẩm gốm không giống gốm truyền thống. Anh muốn thể hiện điều gì qua phong cách này?
Khi nói đến gốm, người ta thường nghĩ đến khía cạnh lịch sử. Nhưng gốm luôn thay đổi, luôn hấp thụ những hình thức biểu đạt mới, như nhiếp ảnh hay hội họa. Gốm có thể mang nhiều hình thái khác nhau, nhưng ít người nhận ra điều đó. Vì vậy, tôi đã tạo ra những tác phẩm gốm vượt ra khỏi hình thức truyền thống, với màu sắc và kết cấu giống nhựa hoặc kim loại, thậm chí có những tác phẩm kết hợp ảnh ghép khuôn mặt tôi. Tôi muốn chứng minh rằng gốm có thể trở thành bất cứ thứ gì và có vô vàn “gương mặt” khác nhau.
Hỏi: Một số tác phẩm của anh là những hiện vật lịch sử được khắc logo công ty hoặc nhân vật nổi tiếng. Thông điệp đằng sau đó là gì?
Gốm phản ánh thời đại của nó. Hình thái gốm đã thay đổi theo nhu cầu xã hội. Trong quá khứ, người ta khắc những biểu tượng quan trọng lên gốm. Vậy thì ngày nay, gốm phải phản ánh điều gì? Đó là câu hỏi dẫn tôi đến phong cách của mình. Tôi kết hợp nhiều hình thái gốm từ nhiều quốc gia để thể hiện sự giao thoa văn hóa trong thời đại hiện tại. Và vì logo tập đoàn dường như là “biểu tượng quyền lực” của kỷ nguyên này – thứ mà ai cũng nhận ra – nên tôi đã khắc hàng trăm logo công ty toàn cầu vào tác phẩm của mình.
Hỏi: Một số tác phẩm khác lại mang phong cách thuần Hàn Quốc. Lý do là gì?
Gốm Hàn Quốc không nổi tiếng bằng gốm của các nước láng giềng. Do chính sách “bế quan tỏa cảng” và những yếu tố chính trị, Hàn Quốc đã phát triển một phong cách gốm độc đáo, ít bị ảnh hưởng bởi bên ngoài. Ngoài ra, sự khan hiếm cũng là một yếu tố: số lượng hiện vật còn lại không nhiều, khiến chúng trở nên rất quý giá trên thị trường quốc tế. Chính vì sự đam mê dành cho phong cách đặc trưng đó, tôi luôn muốn thử sức với gốm truyền thống Hàn Quốc. Thêm nữa, tôi muốn truyền tải một thông điệp sâu sắc thông qua sự tiết chế. Tôi không nghĩ rằng sự đa dạng của yếu tố trang trí đồng nghĩa với sức nặng của thông điệp.
Hỏi: Các tác phẩm của anh thường mang hình dạng hangari (chum lớn của Hàn Quốc), dù phong cách và thông điệp khác nhau. Tại sao vậy?
Tác phẩm của nghệ nhân được gọi là “thủ công” khi nó có tính thực dụng và “nghệ thuật” khi không có. Gốm cũng vậy. Nhưng sự phân biệt đó chỉ xuất hiện thời hiện đại, trước đây thì không. Tôi không đồng tình với quan điểm rằng những chiếc chum không phải là nghệ thuật. Vì vậy, khi đặt câu hỏi gốm nên là gì trong tác phẩm của mình, tôi đã chọn chiếc chum – một hình thức gốm quen thuộc. Tôi muốn đặt ra câu hỏi cho người xem: Nếu tôi biến chiếc chum thành một tác phẩm điêu khắc, bạn sẽ nhìn nhận nó thế nào? Tôi muốn cho thấy rằng gốm nằm ở ranh giới giữa thủ công và mỹ thuật.
Hỏi: Anh còn thử sức với nhiều loại hình khác như nhiếp ảnh, video. Lý do là gì?
Một phần vì tôi muốn thể hiện đề tài bằng những phương tiện khác, một phần vì tôi thử nghiệm kết hợp yếu tố mới vào gốm. Đặc biệt là video – gốm thì tĩnh, nhưng tôi muốn đưa vào sự chuyển động. Tôi từng nghĩ đến việc gắn đèn neon, động cơ vào tác phẩm và ghi lại khoảnh khắc men tráng chảy xuống bề mặt. Những ý tưởng đó phù hợp hơn với video. Tới đây, tôi muốn ghi lại cả quá trình thay đổi của gốm.
Hỏi: Cảm hứng của anh đến từ đâu?
Tôi muốn duy trì sự nghiệp nghệ thuật lâu dài. Để tạo ra dòng chảy tác phẩm đều đặn, cần một lượng “đầu vào” tương ứng. Tôi tìm cảm hứng ở hầu hết mọi phương tiện: đọc sách, xem phim, triển lãm nhiều thể loại, thậm chí đi siêu thị để suy ngẫm tại sao con người muốn mua sắm. Điều đó giúp tôi liên tục có ý tưởng và giữ được năng lượng sáng tạo.
Hỏi: Điều quan trọng nhất trong tác phẩm của anh là gì?
Không nghi ngờ gì, đó là niềm vui. Như tôi đã nói, gốm có khả năng vô hạn, và điều đó tôi đã biến thành hiện thực nhờ những phát hiện cá nhân. Ví dụ, việc gốm có thể kết hợp cùng hình ảnh và điêu khắc đã luôn là chủ đề hấp dẫn đối với tôi.
Điều thứ hai là không bao giờ bỏ cuộc, không chấp nhận thất bại. Nghệ sĩ cần tạo ra được hình ảnh mình hình dung, nhưng chúng ta cũng cần nhớ rằng không thể đạt ngay lập tức. Cần liên tục phân tích dữ liệu từ quá trình sáng tác. Ngay cả khi thất bại, việc tìm nguyên nhân thất bại cũng là dữ liệu. Khi dữ liệu tích lũy, nó trở thành lợi thế nghệ thuật. Cần có can đảm để phá vỡ quy tắc và thử điều mới.
Hỏi: Gốm có ý nghĩa thế nào với anh?
Nó là ngôn ngữ nghệ thuật riêng của tôi. Gốm khiến tôi hạnh phúc, luôn giữ được sự hứng thú, và tôi muốn tiếp tục học hỏi về nó. Tôi hy vọng một ngày nào đó tác phẩm của mình sẽ được ghi lại trong lịch sử nghệ thuật, giống như tôi đã học về lịch sử gốm và nhân văn qua tác phẩm của người đi trước.
Hỏi: Anh muốn công chúng nhìn nhận tác phẩm của mình ra sao?
Tôi muốn mọi người nhận ra sự “mới mẻ” trong đó. Không phải hoàn toàn mới lạ, mà là một cách nhìn khác vào những điều vốn quen thuộc. Xa hơn, tôi muốn khơi gợi sự quan tâm nhiều hơn đến gốm. Khi công chúng hiểu những câu chuyện đằng sau tác phẩm gốm, họ sẽ có sự gắn bó hơn với gốm nói chung. Tôi hy vọng điều đó giúp gốm được nhìn nhận như một loại hình nghệ thuật.
Hỏi: Kế hoạch sắp tới của anh là gì?
Tháng 11 này, tôi sẽ có triển lãm cá nhân tại Gallery Jiwooheon (Bukchon, Seoul) và tại Gallery CNK (Daegu). Cuối tháng 11, tôi sẽ tham gia triển lãm đặc biệt về gốm đương đại Hàn Quốc tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại và Đương đại Quốc gia, Gwacheon. Tháng 10, tôi sẽ tham dự Fine Art Asia ở Hồng Kông, và tháng 11 sẽ tổ chức triển lãm tại Trung tâm Văn hóa Hàn Quốc ở Hồng Kông.
Writer. Sung Ji Yeon
Photos courtesy of. Yoo Eui Jeong
