서울 성북동(城北洞)에 자리 잡은 간송미술관(澗松 – Kansong Art Museum)은 국내 최초의 사립 미술관으로, 어려운 여건 속에서도 후대에 물려줄 문화유산을 지키며 연구해 왔다. 보수 공사를 마치고 올해 상반기 개최한 재개관전이 뜨거운 관심을 불러일으킨 가운데 9월 초 대구간송미술관(Kansong Art Museum Daegu)도 개관하여 더욱 기대를 모은다.
Bảo tàng Mỹ thuật Kansong (Kansong Art Museum) tọa lạc tại Seongbuk-dong, Seoul là bảo tàng mỹ thuật tư nhân đầu tiên ở Hàn Quốc và đã bảo tồn, nghiên cứu các di sản văn hóa để truyền lại cho hậu thế ngay cả trong những điều kiện khó khăn. Sau khi việc trùng tu được hoàn thành, chương trình triển lãm chào mừng bảo tàng mở cửa trở lại được tổ chức vào nửa đầu năm nay đã thu hút sự quan tâm nồng nhiệt và dự kiến trong nửa cuối năm, Bảo tàng Mỹ thuật Kansong (Kansong Art Museum Daegu) sẽ khánh thành.
지난 5월 1일부터 6월 16일까지 간송미술관에서 < 보화각(Bohwagak, 葆華閣) 1938: 간송미술관 재개관전 >이 열렸다. 설비 노후, 외벽 탈락 등의 문제로 1년 7개월간 보수 및 복원 공사를 마치고 다시 문을 연 이곳에는 45일 동안 3만여 명의 관람객들이 방문했다. 과거, 봄과 가을에 열렸던 정기전은 전시 기간이 짧았던 터라 좀처럼 접하기 어려운 귀한 작품들을 보려는 사람들의 행렬이 길게 이어지곤 했다. 하지만 이번에는 인터넷 예매로 시간당 100명씩 입장을 제한해 관람객들이 한층 여유롭게 전시장을 둘러볼 수 있었다. 이번 전시는 간송미술관 건축 과정을 알 수 있는 설계도와 각종 자료들을 비롯해 일반에 처음 공개되는 초기 컬렉션들을 볼 수 있어 더욱 이목을 끌었다.
Từ ngày 1 tháng 5 đến ngày 16 tháng 6, triển lãm “Bohwagak 1938: Sự trở lại của Bảo tàng Mỹ thuật Kansong” đã được tổ chức tại Bảo tàng Mỹ thuật Kansong. Sau quá trình sửa chữa, trùng tu kéo dài một năm bảy tháng vì một số vấn đề như cơ sở vật chất xuống cấp, tường bị bong tróc. bảo tàng vừa được mở cửa trở lại và chỉ sau 45 ngày đã đón khoảng 30 nghìn lượt khách tham quan. Trước đây, những buổi triển lãm được tổ chức định kỳ vào mùa xuân và mùa thu thường có thời gian rất ngắn nên những ai mong muốn được nhìn thấy các tác phẩm quý hiếm, khó tiếp cận thường phải xếp hàng chờ rất lâu. Tuy nhiên lần này, bằng cách giới hạn tối đa 100 người/giờ thông qua hệ thống bán vé trực tuyến, khách tham quan đã có thể thoải mái chiêm ngưỡng khu triển lãm. Triển lãm lần này thu hút nhiều sự quan tâm khi mang đến những bộ sưu tập từ thuở ban đầu và lần đầu tiên được ra mắt công chúng, chẳng hạn bản thiết kế và các tài liệu về quá trình xây dựng Bảo tàng Mỹ thuật Kansong.
간송미술관은 일제강점기였던 1938년, 문화재 수집가인 전형필(Jeon Hyeong-pil, 全鎣弼, 1906~1962) 선생이 세운 미술관이다. 미술관 이름 ‘간송’은 그의 호(號)이다. 건립 당시에는 ‘빛나는 보물을 모아둔 집’이라는 뜻의 보화각으로 불렸다. 국내 1세대 건축가 박길룡(Park Kil-yong, 朴吉龍, 1898~1943)은 전형필의 의뢰를 받아 당대 최신 모더니즘 양식으로 건물을 지었다. 미술관 건물은 역사적 가치를 인정받아 2019년 국가등록문화유산(National Registered Cultural Heritage)으로 지정됐다.
Bảo tàng Mỹ thuật Kansong được thành lập bởi nhà giáo kiêm nhà sưu tầm di sản văn hóa Jeon Hyeong-pil (1906-1962) vào năm 1938 trong thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng. Cái tên “Kansong” của bảo tàng chính là hiệu (bút danh) của ông. Khi mới xây dựng, bảo tàng có tên là Bohwagak với ý nghĩa là “ngôi nhà chứa đựng những báu vật tỏa sáng”. Kiến trúc sư thuộc thế hệ đầu tiên của Hàn Quốc Park Kil-yong (1898-1943) là người được ông Jeon Hyeong-pil tin tưởng, giao phó trọng trách xây dựng bảo tàng theo phong cách chủ nghĩa hiện đại tân tiến nhất tại thời điểm đó. Bảo tàng được công nhận về giá trị lịch sử và được chỉ định là Di sản văn hóa quốc gia năm 2019.
방대한 컬렉션 – Bộ sưu tập đồ sộ
간송미술관은 흔히 ‘보물 창고’로 불린다. 그 이유는 소장품들의 면면이 대단하기 때문이다. 컬렉션의 정확한 규모는 밝혀지지 않았지만, 삼국시대부터 조선 말기와 근대에 이르기까지 서화, 서적, 도자, 공예 등 광범위한 분야에서 1만 점 이상을 보유했다고 알려졌다. 그중 12점은 대한민국 국보로, 30점은 보물로 지정돼 있다.
Bảo tàng Mỹ thuật Kansong thường được gọi là “nơi cất giữ báu vật”. Lý do là vì các hiện vật ở đây đều vô cùng hoành tráng xét trên nhiều phương diện. Quy mô chính xác của bộ sưu tập vẫn chưa được làm rõ nhưng được biết, bảo tàng sở hữu hơn 10.000 hiện vật thuộc các lĩnh vực đa dạng, bao gồm bức vẽ thi pháp, sách, đồ gốm, thủ công mỹ nghệ từ thời kỳ Tam quốc đến cuối triều đại Joseon và thời hiện đại. Trong đó, có 12 hiện vật được chỉ định là báu vật quốc gia và 30 hiện vật khác được chỉ định là báu vật.
대표적으로 한국 회화사에서 중요한 위치를 차지하는 신윤복(申潤福, 1758~1814년경)의 < 풍속도 화첩(Album of Genre Paintings) >과 정선(鄭敾, 1676-1759)의 < 해악전신첩(Album of the Sea and Mountains, 海嶽傳神帖) >이 있다. 한국인들에게는 레오나르도 다 빈치의 < 모나리자 > 이상으로 유명한 신윤복의 < 미인도(A Beautiful Woman) >도 빼놓을 수 없다. 1938년 전형필이 일본 주재 영국인 변호사 존 개스비(John Gadsby)로부터 인수한 ‘개스비 컬렉션’도 주목해야 한다. 그는 개스비로부터 고려청자 20점을 40만 원에 샀는데, 이는 당시 기와집 400채 가격이었다. 이 가운데 훗날 국보로 지정된 청자만 4점이다.
Bảo tàng hiện trưng bày các tác phẩm có vị trí quan trọng trong lịch sử hội họa Hàn Quốc như Tập tranh miêu tả cảnh sinh hoạt đời thường (Album of Genre Paintings) của Shin Yun-bok (1758 – khoảng 1814), Tập tranh hải nhạc truyền thần (Album of the Sea and Mountains) của Jeong Seon (1676-1759). Không thể bỏ qua tác phẩm Mỹ nhân đồ(A Beautiful Woman) của Shin Yun-bok vốn nổi tiếng đối với người Hàn Quốc hơn cả Nàng Mona Lisa của danh họa Leonardo da Vinci. Những hiện vật đáng chú ý khác như là Bộ sưu tập Gadsby được ông Jeon Hyeong-pil mua lại vào năm 1938 từ John Gadsby, một luật sư người Anh sống tại Nhật Bản. Ông đã mua 20 hiện vật sứ xanh Goryeo từ Gadsby với giá 400.000 won, tương đương với 400 căn nhà lợp ngói lúc bấy giờ. Trong đó, có bốn hiện vật về sau đã được chỉ định là báu vật.
이 유물들은 모두 전형필이 개인 재산을 털어 사들였다. 그는 전국에서 다섯 손가락에 꼽힐 정도로 막대한 재산을 물려받은 청년 부자였다. 그가 독립운동가이자 서예가인 오세창(Oh Se-chang, 吳世昌, 1864~1953)의 영향을 받아, 우리 문화를 지키기 위해 본격적인 수집을 시작한 것이 1934년 그의 나이 28세 때다. 그는 자신의 컬렉션을 연구∙보존할 장소로 현재 간송미술관이 자리한 성북동 부지를 사들였고, 4년 뒤 보화각이 세워졌다.
Tất cả những hiện vật này đều do ông Jeon Hyeong-pil dốc hết tài sản cá nhân ra để mua. Ông là một đại gia trẻ tuổi, được hưởng thừa kế khối tài sản khổng lồ thuộc hàng top 5 ở Hàn Quốc. Chịu ảnh hưởng từ nhà hoạt động phong trào độc lập kiêm nghệ nhân thư pháp Oh Se-chang (1864-1953), ông chính thức bắt đầu thu thập hiện vật nhằm gìn giữ văn hóa dân tộc vào năm 1934, khi ông 28 tuổi. Để nghiên cứu và bảo tồn bộ sưu tập của mình, ông đã mua một khu đất ở Seongbuk-dong – nơi Bohwagak được xây dựng sau đó bốn năm và hiện là nơi Bảo tàng Mỹ thuật Kansong tọa lạc.
뛰어난 감식안 – Con mắt phán đoán xuất chúng
1937년 중일전쟁이 시작되면서 한국의 상황은 더욱 어려워졌다. 이런 혼란 속에서 우리 문화재들이 어디로 어떻게 흩어질지 모른다는 위기감 때문에 전형필은 막대한 돈을 써가며 컬렉션을 늘려갔다. 귀한 물건이다 싶으면 가격을 깎지 않았고, 오히려 상대방이 제시한 가격에 웃돈을 얹어 사기도 했다. 좋은 물건을 유리하게 확보하려는 전략이었다.
Khi chiến tranh Trung – Nhật nổ ra vào năm 1937, hoàn cảnh của Hàn Quốc lại càng thêm khó khăn. Trong bối cảnh hỗn loạn ấy, vì cảm giác lo sợ không biết các di sản văn hóa của quốc gia sẽ thất lạc về đâu, Jeon Hyeong-pil đã chi một khoản tiền khổng lồ để mở rộng bộ sưu tập của mình. Chỉ cần cảm thấy đó là một món vật quý, ông không những không mặc cả mà còn trả thêm tiền hơn mức giá đối phương đề nghị.
그중 가장 유명한 게 『훈민정음 해례본(The Proper Sounds for the Instruction of the People)』이다. 훈민정음은 조선의 네 번째 임금 세종(재위 1418~1450)이 창제한 한국 고유의 글자 ‘한글’의 옛 이름이다. 해례본은 새 문자 체계의 사용 방법을 설명하기 위해 1446년 간행된 책이다. 여러 사람이 실제로 사용하는 문자 시스템에 대해 이를 만들어 낸 사람이 직접 해설한 자료는 전 세계에 오직 이 책뿐이다. 이러한 연유로 이 책은 1962년 국보에 지정됐고, 1997년 유네스코 세계기록유산에도 등재됐다.
Nổi tiếng nhất trong số món vật quý đó là tác phẩm Hunminjeongeum haeryebon (Huấn dân chính âm giải lệ bản). Hunminjeongeum là tên gọi cũ của Hangeul (chữ Hàn) – chữ viết đặc trưng của Hàn Quốc được sáng tạo bởi Vua Sejong (Thế Tông, tại vị 1418-1450), vị vua thứ tư trong triều đại Joseon. Haeryebon là tác phẩm được xuất bản năm 1446 để giải thích phương pháp sử dụng hệ thống chữ viết mới này. Đây là cuốn sách duy nhất trên thế giới giải thích về một hệ thống chữ viết được nhiều người sử dụng, do chính những người sáng tạo ra chữ viết đó biên soạn. Vì lý do đó mà cuốn sách này đã được chỉ định là báu vật quốc gia năm 1962 và trở thành Di sản văn hóa thế giới UNESCO năm 1997.
『훈민정음 해례본』이 처음 발견된 것은 1940년 경상북도 안동(安東)에서다. 여러 문헌에서 이런 책이 있다는 것은 언급됐지만, 실물이 확인된 적은 없었다. 그래서 한글이 창제된 원리를 두고 추측만 있을 뿐이었다. 그런데 제작된 지 약 500년 만에 어느 유서 깊은 가문의 서고에서 책이 발견됐다. 오랫동안 훈민정음 해례본을 찾고 있던 전형필은 깜짝 놀랐고 당연히 그 가치를 알아챘다.
Hunminjeongeum haeryebon được phát hiện lần đầu năm 1940 tại Andong, Gyeongsangbuk-do. Trước đó, mặc dù tác phẩm này đã được đề cập trong nhiều tài liệu khác nhau nhưng hiện vật chưa bao giờ được tìm thấy. Vì thế, người ta chỉ có thể suy đoán về những nguyên tắc sáng tạo ra Hangeul. Tuy nhiên, sau 500 năm kể từ khi phát hành, cuốn sách được phát hiện trong phòng sách của một gia đình có lịch sử lâu đời. Ông Jeon Hyeong-pil, người tìm kiếm Hunminjeongeum haeryebon bấy lâu này, đã vô cùng bất ngờ và dĩ nhiên ước lượng được giá trị của nó.
그는 책값으로 제시되었던 1천 원의 열 배인 1만 원을 주고 이 책을 사들였다. 그러면서 이 사실을 비밀로 해 달라고 신신당부했다. 당시 일제는 한국인의 정신을 말살하기 위해 한글 사용을 금지하는 한편 한글학자들을 잡아들이고 있었다. 전형필은 보화각 깊숙한 금고에 책을 숨기고는 광복이 될 때까지 기다렸다.
Ông ấy đã mua cuốn sách với giá 10.000 won, cao gấp 10 lần giá được đề xuất. Đồng thời, ông dặn đi dặn lại về việc giữ bí mật sự việc này. Khi đó, đế quốc Nhật Bản một mặt cấm sử dụng Hangeul, mặt khác bắt giữ các học giả về Hangeul nhằm triệt tiêu tinh thần của người Hàn Quốc. Jeon Hyeong-pil đã giấu cuốn sách trong két sắt sâu bên trong Bohwagak và chờ cho đến khi đất nước giải phóng.
조선 시대 도화서 화원이었던 고진승의 나비 그림은 실물을 옮겨 놓은 듯 묘사가 세밀하다. 실제로 그는 나비의 생태를 관찰하고 연구하며 그림을 그렸다고 전해진다. Bức tranh vẽ bướm của Koh Jin-seung, một họa sĩ thuộc Dohwaseo thời Joseon, với các chi tiết được khắc họa tỉ mỉ như thể đã mang hiện vật vào trong tranh. Trên thực tế, người ta nói rằng ông đã quan sát và nghiên cứu hình dáng của loài bướm để vẽ tranh.
살아남은 유산들 – Những di sản còn sót lại
1945년 일본이 태평양전쟁에서 패망하면서 한국은 독립 국가가 됐다. 하지만 그로부터 몇 년 후 한반도는 남과 북으로 갈라졌다. 1950년 6월 25일 소련을 등에 업은 북한이 남한을 침략하면서 서울이 사흘 만에 북한군의 손에 들어갔다. 전형필은 가족들을 피난시켰지만, 자신은 보화각의 수장품들을 두고 떠날 수 없었다. 그는 인근 빈집에 몸을 숨기고 아침저녁으로 북한군의 동태를 살폈다. 매일 피가 마르는 듯했다.
Năm 1945, Nhật Bản thất bại trong chiến tranh Thái Bình Dương và Hàn Quốc trở thành quốc gia độc lập. Tuy nhiên vài năm sau đó, bán đảo Triều Tiên bị chia cắt thành hai miền Nam và Bắc. Vào ngày 25 tháng 6 năm 1950, Triều Tiên đã dựa vào Liên Xô để tiến hành xâm lược Hàn Quốc và Seoul chính thức rơi vào tay quân Triều Tiên sau bốn ngày. Jeon Hyeong-pil đã sơ tán gia đình đi lánh nạn nhưng bản thân ông không thể rời đi mà để lại những hiện vật của Bohwagak. Ông ẩn nấp trong ngôi nhà trống gần đó và theo dõi động thái của quân Triều Tiên bất kể ngày đêm. Mỗi ngày đối với ông đều là cảm giác hồi hộp đến nghẹt thở.
북한군은 보화각의 문화유산들을 북녘으로 실어가기로 결정했다. 그래서 당시 국립박물관의 직원들을 불러서 포장을 하도록 명령했다. 하지만 이들은 간송 컬렉션의 위대함과 소중함을 잘 알고 있었기 때문에 북한으로 보낼 수 없었다. 이들은 “목록을 먼저 작성해야 한다”, “더 큰 상자가 필요하다”면서 시간을 끌었다. 그러던 중 9월 15일 유엔군이 인천상륙작전을 성공시키면서 서울을 되찾았다. 전형필도 기쁜 마음으로 보화각에 돌아왔다.
Quân đội Triều Tiên quyết định mang các di sản văn hóa của Bohwagak về phương Bắc. Do đó, họ đã triệu tập các nhân viên của Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc lúc bấy giờ và ra lệnh cho họ đóng gói chúng. Thế nhưng, do ý thức được sự vĩ đại và tầm quan trọng của bộ sưu tập Kansong, các nhân viên đã làm mọi cách để quân Triều Tiên không thể mang chúng đi. Họ câu giờ bằng cách nói rằng “Chúng tôi cần phải làm mục lục”, “Chúng tôi cần thùng đựng lớn hơn”. Trong khi đó, ngày 15 tháng 9, quân Đồng minh đã thành công trong cuộc đổ bộ lên Incheon và giành lại Seoul. Jeon Hyeong-pil đã trở về Bohwagak trong niềm hân hoan.
하지만 중공군의 참전으로 이듬해 1∙4 후퇴가 벌어지면서 서울은 다시 위기에 처했다. 행운을 두 번 기대할 수 없었던 전형필은 중요한 수장품을 기차에 싣고 부산으로 피신했다. 특히 『훈민정음 해례본』은 늘 품 속에 지니고 있었다. 하지만 모든 문화유산들을 가져올 순 없었기에, 얼마 지나지 않아 보화각에 남겨 두었던 수장품들이 부산에서 목격되기 시작했다. 누군가 빼돌려 내다판 것이다. 1953년 7월 휴전 협정이 맺어지면서 그도 서울에 돌아올 수 있었지만, 보화각은 이미 큰 피해를 입은 뒤였다. 하늘이 무너질 것 같은 절망감을 딛고 그는 다시 문화재를 사들이고 보화각을 정비했다. 1962년 세상을 떠날 때까지 문화보국(文化保國)에 대한 그의 신념은 한결같았다.
Tuy nhiên, cuộc triệt thoái ngày 4 tháng 1 diễn ra trong năm tiếp theo do sự tham chiến của quân đội Trung Quốc đã khiến Seoul một lần nữa rơi vào khủng hoảng. Không thể mong đợi may mắn đến lần thứ hai, Jeon Hyeong-pil đã chất những hiện vật quan trọng lên tàu và trốn đến Busan. Đặc biệt, cuốn Hunminjeongeum haeryebon được ông liên tục ôm chặt trong người. Thế nhưng, tất cả di sản văn hóa không thể được mang theo, không lâu sau đó một số hiện vật từng đặt ở Bohwagak đã được nhìn thấy tại Busan. Ai đó đã đánh cắp và bán chúng. Khi hiệp định đình chiến được ký kết vào tháng 7 năm 1953, ông quay trở lại Seoul nhưng Bohwagak đã hứng chịu thiệt hại nặng nề. Kìm nén nỗi tuyệt vọng như thể bầu trời sụp đổ, ông lại bắt đầu công việc mua các di sản văn hóa và tu sửa Bohwagak. Cho đến lúc tạ thế vào năm 1962, niềm tin về sự nghiệp bảo tồn văn hóa quốc gia của ông vẫn trước sau như một.
지금 간송미술관은 그의 아들을 거쳐 손자가 운영하고 있다. 9월 초엔 간송 컬렉션을 상설 전시하는 대구간송미술관도 문을 열었다. 대구광역시가 부지를 제공하고, 정부와 지자체가 사업비 총 446억 원을 부담해 지하 1층 지상 3층 규모의 건물이 들어섰다. 운영은 간송미술문화재단(Kansong Art and Culture Foundation)이 맡았다.
Bảo tàng Mỹ thuật Kansong được trao lại cho con trai ông và người tiếp quản hiện tại là cháu của ông. Vào đầu tháng 9, Bảo tàng Mỹ thuật Kansong Daegu với phòng triển lãm cố định bộ sưu tập Kansong đã mở cửa đón khách. Đó là tòa nhà có quy mô ba tầng và một tầng hầm được xây dựng trên khu đất do chính quyền thành phố Daegu cấp, tổng chi phí dự án 44,6 tỷ won do chính phủ và các tổ chức tự trị địa phương chi trả. Công tác vận hành do Quỹ Văn hóa và Mỹ thuật Kansong chịu trách nhiệm.
대구 개관전에는 간송미술관이 자랑하는 스타 유물들이 총출동했다. 특히 『훈민정음 해례본』은 1971년 대중에게 공개된 이래 처음 서울 밖으로 나들이했다. 이 밖에도 국보 청자상감운학문매병(Celadon Prunus Vase with Inlaid Cloud and Crane Design, 靑磁 象嵌雲鶴文 梅甁)과 최고 인기 유물 < 미인도 >도 빼놓을 수 없다. 대구간송미술관 개관전은 올해 12월 초까지 진행된다.
Tại buổi triển lãm khánh thành bảo tàng tại Daegu, tất cả hiện vật nổi tiếng nhất mà Bảo tàng Mỹ thuật Kansong vô cùng tự hào đều xuất hiện. Đặc biệt, đây cũng là lần đầu tiên cuốn Hunminjeongeum haeryebon được mang ra khỏi thành phố Seoul kể từ khi nó được ra mắt công chúng vào năm 1971. Ngoài ra, công tác vận chuyển 98 hiện vật khác, bao gồm quốc bảo Thanh từ tương khảm vân hạc văn mai bình (tạm dịch: Mai bình bằng sứ xanh được khảm họa tiết mây và hạc) và hiện vật được yêu thích nhất “Mỹ nhân đồ, cũng được hoàn tất. Triển lãm khánh thành Bảo tàng Mỹ thuật Kansong Daegu sẽ mở cửa từ đầu tháng 9 đến đầu tháng 12 năm nay.
강혜란(Kang Hye-ran, 姜惠蘭) 중앙일보 기자
이민희 포토그래퍼
Kang Hye-ran – Phóng viên báo JoongAng Ilbo
Ảnh. Lee Min-hee
Dịch. Trần Công Danh
