Thế giới đang hướng ánh nhìn về những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc nhất đến từ một trong những “điểm nóng” văn hóa sôi động bậc nhất hiện nay: Hàn Quốc. Với cách tái hiện truyền thống theo lối hiện đại, cùng sự khéo léo tinh tế trong kỹ thuật thủ công đòi hỏi nhiều công sức, nghệ thuật Hàn Quốc đang cưỡi trên làn sóng văn hóa Hallyu để vươn lên tầm cao mới. Ngày càng nhiều nghệ sĩ trẻ đầy sáng tạo nhận được sự quan tâm. Nổi bật trong xu hướng này, các sự kiện nghệ thuật lớn nhất trong năm như hội chợ nghệ thuật Kiaf SEOUL, triển lãm quốc tế Frieze Seoul, cùng Biennale Gwangju và Busan sẽ là lễ hội nghệ thuật toàn quốc – một “Korean Art Festival” đích thực, lan tỏa sức hút mãnh liệt của nghệ thuật Hàn.
Bình Minh Nghệ Thuật Hiện Đại
Cội nguồn từ truyền thống
Nghệ thuật cổ đại Hàn Quốc gắn liền với tôn giáo và tầng lớp tinh hoa chính trị, từ bích họa lăng mộ Goguryeo, tượng Phật Baekje cho đến mũ vàng Silla. Điều này tương tự phương Tây, nơi “giải phóng nghệ thuật” chỉ xuất hiện muộn trong tiến trình lịch sử.
Thời Joseon, các họa sĩ chuyên nghiệp hoạt động trong Đồ Họa Tự (Dohwaseo), hoàng cung nơi sản sinh ra những bậc thầy như Kim Hong-do, Shin Yun-bok. Sau Cải cách Giáp Ngọ (1894), Đồ Họa Tự bị bãi bỏ, các họa sĩ cung đình thất nghiệp và bắt đầu truyền bá kỹ pháp hội họa cung đình cho dân gian – trùng hợp với sự trỗi dậy của tầng lớp thương nhân mới giàu, háo hức thưởng thức nghệ thuật.
Giai đoạn này cũng chứng kiến sự du nhập của ảnh hưởng phương Tây. Nhà sử học nghệ thuật Kim Young-na, nguyên Giám đốc Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc, trong cuốn “Korean Art: From the Opening of Ports to Liberation” (Nghệ thuật Hàn Quốc: Từ thời mở cảng đến Giải phóng), khẳng định thập niên 1880 là bước ngoặt: lần đầu tiên các loại hình truyền thống như seohwa (hội họa & thư pháp), sang (điêu khắc), doja (gốm sứ) được gọi chung là “nghệ thuật”. Đây cũng là cột mốc khai sinh nghệ thuật hiện đại Hàn Quốc.
Học trò của danh họa cung đình cuối cùng Cho Seok-jin – Go Hui-dong – năm 1909 trở thành người Hàn đầu tiên du học chính quy mỹ thuật phương Tây tại Học viện Mỹ thuật Tokyo. Đến năm 1921, Na Hye-seok, tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Joshibi (Nhật Bản), tổ chức triển lãm cá nhân theo phong cách hội họa phương Tây đầu tiên tại Seoul, trở thành biểu tượng “tân nữ sĩ” và tinh thần hiện đại của nghệ thuật Hàn.
Hiện Đại hóa Truyền Thống – Thực Nghiệm Táo Bạo
Điểm quyến rũ của nghệ thuật Hàn Quốc nằm ở sự hiện đại và tinh thần thách thức đổi mới, nhưng vẫn đặt nền móng trên lịch sử và truyền thống.
-
Lee Ungno (1904–1989): từ tranh thủy mặc tre trúc, tiếp thu kỹ pháp Nhật Bản, rồi sang Pháp năm 1959 khám phá nghệ thuật thực nghiệm và phát triển phong cách trừu tượng riêng.
-
Park Soo-keun (1914–1965): họa sĩ quốc dân, lấy cảm hứng từ tượng Phật khắc đá Gyeongju; sáng tạo kỹ pháp chồng lớp sơn dầu chưa pha, tạo hiệu ứng như chạm khắc đá.
-
Lee Jung-seob (1916–1956): thiên tài bi kịch, đưa hình tượng con bò thành biểu tượng nghệ thuật chan chứa cảm xúc dân tộc.
Thập niên 1970, nghệ thuật Hàn rẽ lối khác biệt với trào lưu phương Tây như tối giản hay hội họa đơn sắc, hình thành Dansaekhwa (Hội họa đơn sắc Hàn) với Kim Whanki, Yun Hyong-keun. Phong trào này kết hợp tinh thần truyền thống với tính thiền định, sự khắc kỷ trong lao động nghệ thuật, gây tiếng vang quốc tế. Park Seo-bo phát triển kỹ pháp “Ecriture” trên giấy Hanji, về sau tiến hóa thành “Ecriture sắc màu” sau năm 2000, mang thông điệp chữa lành bằng sắc thái tự nhiên.
Lee Ufan, nghệ sĩ đương đại nổi tiếng nhất của Hàn, hòa trộn kỹ pháp – triết học, truyền thống – hiện đại, thiên nhiên – triết học Đông Tây, tạo nên sức hấp dẫn mang tầm quốc tế.
Hàn Quốc cũng góp phần tiên phong cho nghệ thuật thử nghiệm: Nam June Paik, cha đẻ của video art, trở thành biểu tượng toàn cầu. Các nghệ sĩ thực nghiệm thập niên 1960–70 gần đây được Guggenheim (New York, 2023) tái thẩm định, khẳng định tính tiên phong của nghệ thuật Hàn.
Nghệ thuật Hàn không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn đào sâu vào ký ức lịch sử và vấn đề xã hội: chiến tranh Triều Tiên, công cuộc dân chủ hóa, công nghiệp hóa thần tốc. Lee Bul (quyền phụ nữ, nhân quyền), Choi Jeong Hwa (phê phán công nghiệp hóa bằng nghệ thuật kitsch), Suh Do Ho (khai thác bản sắc cá nhân), Kim Sooja và Yang Hae-gue đều góp phần nâng tầm vị thế quốc tế của nghệ thuật Hàn Quốc.
“Dynamic Korea” – Nghệ Thuật Đa Thanh, Đa Diện
Tương lai nghệ thuật Hàn Quốc được thúc đẩy bởi sự đa dạng. Tại Biennale Venice lần thứ 60, nhiều tác phẩm của Yoo Youngkuk và Rhee Seundja (tiên phong trừu tượng) đã thu hút đông đảo công chúng. Du khách còn ấn tượng với sáng tác không gian độc đáo của Shin Sung Hy, tranh than gỗ về chu kỳ thiên nhiên của Lee Bae, hay điêu khắc gỗ – đá khắc tay của Kim Yun Shin. Nghệ sĩ trẻ Lee Kang Seung gây chú ý bằng việc sử dụng ngôn ngữ ký hiệu và thêu tinh xảo để kể câu chuyện của cộng đồng thiểu số giới tính trong lịch sử.
Khi đến Hàn Quốc, các chuyên gia quốc tế luôn đặt câu hỏi: “Nghệ sĩ mới nào đáng chú ý?” Đáp lại, Frieze Seoul đã mở rộng các hoạt động đêm, bổ sung “Euljiro Night” bên cạnh Samcheong Night và Hannam Night, nhằm giới thiệu những không gian nghệ thuật mới, nơi các tài năng trẻ đang tỏa sáng, bên cạnh hệ thống gallery lớn vốn đã quen thuộc.
Làn sóng Hallyu lan tỏa toàn cầu cũng tiếp thêm sức mạnh cho nghệ thuật. Nhiều người tìm đến nghệ thuật để khám phá cội nguồn văn hóa Hàn. Các nghệ sĩ còn được quảng bá mạnh mẽ nhờ các ngôi sao K-pop: RM (BTS), G-Dragon (BIGBANG), cùng nhiều đại sứ thương hiệu xa xỉ, liên tục giới thiệu nghệ thuật Hàn trên mạng xã hội.
Nếu hình dung nghệ thuật Hàn như một chiếc xe kết hợp độ bền, thiết kế và tính sinh thái, thì con đường đã được trải sẵn. Hạ tầng nghệ thuật gồm các Biennale Gwangju, Busan (gần 30 năm), Biennale Seoul Mediacity, cùng hệ thống bảo tàng công lập và tư nhân (Samsung, AmorePacific…) tạo nên nền tảng vững chắc. Chính phủ cũng hỗ trợ tích cực, từ sân bay Incheon đến tòa thị chính Seoul, du khách có thể dễ dàng tìm thấy bản đồ nghệ thuật.
Tác giả: Cho Sang-in
Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách Nghệ thuật Baeksang
Cho Sang-in đã theo dõi và viết về đời sống nghệ thuật trong suốt 17 năm kể từ 2008 tại tờ Seoul Economic Daily. Bà tốt nghiệp Cử nhân Khảo cổ học và Lịch sử Mỹ thuật tại Đại học Quốc gia Seoul, đồng thời nhận bằng Thạc sĩ Quản lý Nghệ thuật tại trường Sau đại học cùng trường.
Bà là tác giả cuốn sách nổi tiếng về mỹ thuật hiện đại Hàn Quốc “The Surviving Paintings” (Những bức tranh còn sống), và hiện tham gia Ủy ban Di sản Phi vật thể thuộc Cơ quan Di sản Hàn Quốc, phụ trách mảng nghệ thuật truyền thống và thủ công truyền thống.
