왕이 거닐던 옛 산수화 속 동네, 식민지 암흑시대 한 호리한 시인이 몸을 웅크린 채 저항시를 쓰던 동네, 서울의 옛 도심 빌딩 숲 한가운데 한옥이 아름답게 조화를 이루는 동네 서촌으로 떠났다.
Tôi đến Seochon, nơi nhà vua đi dạo trong những bức tranh sơn thủy ngày xưa, nơi một nhà thơ hao gầy thu mình lại viết những bài thơ kháng chiến trong những ngày đen tối của chế độ thuộc địa và hiện là nơi những ngôi nhà Hanok hài hòa tuyệt đẹp giữa rừng tòa nhà cao tầng của thành phố Seoul.
‘서촌’은 경복궁 서쪽으로 옛 서울의 경계를 이루었던 인왕산 자락 아래 동네들을 일컫는 별칭이다. 인왕산에서 북서쪽으로 조금 눈을 돌리면 북악산 밑으로 경복궁과 청와대가 자리잡고 있다. 고즈넉한 한옥과 어울리며 제각기 멋을 풍기는 아담한 빌딩들이 들어선 서촌은 과거와 현재가 흥미롭게 공존하는 곳이다.
Seochon là tên gọi của khu vực phía tây Cung Gyeongbok, dưới chân núi Inwangsan vốn là ranh giới tự nhiên của Seoul xưa. Từ núi Inwangsan, đưa mắt một chút về phía tây bắc sẽ thấy cung điện Gyeongbok và Nhà Xanh được xây dựng dưới núi Bugaksan. Seochon là nơi mà quá khứ và hiện tại cùng tồn tại một cách kỳ thú với những tòa nhà nhỏ mang phong cách riêng và hài hòa với không gian yên tĩnh.
이 마을에선 오래된 한옥이 이국적인 디저트 카페로 다시 태어나고, 조선 시대(1392~1910)의 수묵화가 21세기 화가의 캔버스 위로 펼쳐진다. 사람의 훈기가 가득한 체부시장과 통인시장에서 수성(水聲)계곡으로 올라가는 좁은 골목들은 마치 실존주의 작가 프란츠 카프카(Franz Kafka 1883~1924)의 집필실이 있던 체코의 황금소로 22번지 골목처럼 아늑하다. 때로는 파리 몽마르트 언덕의 뒷골목을 걷는 느낌도 든다.
Tại đây, nhà truyền thống Hanok được thiết kế lại làm quán cà phê với phong cách mới lạ như thể bức tranh thủy mặc của triều đại Joseon (1392~ 1910) đang trải dài trên nền vải canvas của các họa sĩ thế kỉ 21. Những con hẻm nhỏ đầy bước chân du khách từ chợ Dongin và chợ Chaebun đến thung lũng Suseong ấm cúng như con hẻm số 22 Golden Bull ở cộng hòa Séc nơi có phòng sáng tác của nhà văn Chủ nghĩa hiện sinh Franz Kafka (1883~ 1924). Thỉnh thoảng nó cũng làm du khách có cảm giác như đang đi qua những con hẻm sau ngọn đồi Montmartre Paris ở Pháp.
북촌에 이어 서촌이 최근 서울의 명소로 떠올랐다. 아기자기한 골목과 맛있는 음식점, 감각적인 카페 그리고 무엇보다 문화예술을 자연스레 몸으로 즐길 수 있기 때문이다. 인왕산에는 코로나 19사태속에 홀로 하는 등산에 재미를 느낀 사람들이 찾아와 눈 앞에 펼쳐지는 서울의 경관에 빠져들기도 한다.
Gần đây, Seochon đang nổi lên như một địa điểm du lịch nổi tiếng của Seoul, sau Bukchon. Du khách có thể trải nghiệm những con hẻm xinh xắn với vô số quán cà phê độc đáo, những nhà hàng ngon hấp dẫn và trên hết là được đắm mình vào không gian văn hóa nghệ thuật. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, một số người cảm thấy thích thú khi leo núi một mình, họ tìm đến núi Inwangsan và hòa mình vào khung cảnh Seoul hiện ra trước mắt.
서촌에는 시대에 따라 다양한 계급의 사람들이 살았지만, 문화예술만은 시간을 관통하고 있다. 이곳에는 과거와 현재, 미래의 문화예술이 형형색색 모여 미로 같은 골목을 가득 채우고 있다. Mọi người thuộc nhiều tầng lớp khác nhau đã sống ở Seochon theo thời gian, nhưng chỉ có văn hóa và nghệ thuật mới thấm nhuần qua thời gian. Tại đây, văn hóa và nghệ thuật của quá khứ, hiện tại và tương lai được hội tụ đầy màu sắc, lấp đầy con hẻm như mê cung.
옛 사람들의 자취 Dấu tích của những người xưa
조선의 법궁이었던 경복궁에 인접한 서촌은 태종의 셋째 아들 충녕대군, 즉 후일의 세종대왕 (1397~1450 世宗大王)을 비롯한 여러 왕자들이 나고 자란 동네이기도 했다. 다시 말하자면 이곳은 수많은 에피소드를 만들어 낸‘왕실군락지’였다. 서촌이 배경인 산수화 ⟨몽유도원도(夢遊桃源圖;1447)⟩는 세종대왕의 셋째 아들인 안평대군(1418~1453 安平大君)이 꿈에 도원에서 노니던 광경을 화가 안견(安堅)에게 설명해서 그리게 한 작품이다. 이 그림 속 옥인동 수성계곡은 안평대군뿐 아니라 세종의 둘째 형님 효령대군(1396~1486 孝寧大君)도 살았던 장소다. 학문과 덕성이 출중했던 그는 동생인 세종이 왕위에 오른 후 권력의 갈등에서 비켜나 불교의 중흥에 힘쓴 인물로 추앙 받는다.
Nằm gần kề cung Gyeongbok – cung điện chính của triều đại Joseon, Seochon là nơi sinh ra và lớn lên của nhiều hoàng tử trong đó có Chungnyeongdaegun (Trung Ninh Đại Quân), con trai thứ 3 của Vua Taejong (Thái Tông), sau này là vua Sejong (Thế Tông Đại vương, 1397 – 1450). Có thể nói đây là “khu làng hoàng tộc” sinh ra nhiều giai thoại lịch sử. Bức tranh sơn thủy mang tên “Mongyoodowondo” (Mộng du đào nguyên đồ 1447) lấy Seochon làm bối cảnh là tác phẩm được Anhpyeongdaegun (An Bình Đại Quân, 1418~ 1453) con trai thứ 3 của Vua Sejong giải thích về khung cảnh thần tiên ông dạo chơi trong giấc mơ và nhờ họa sĩ AhnKyun (An Kiến) vẽ lại. Thung lũng Sooseong ở Okindong trong bức tranh này không chỉ là nơi Ahnpyeongdaegun mà cả anh trai thứ hai của Vua Sejong là Hoonlyeongdaegun (Hiếu Lĩnh Đại Quân, 1396~1486) sinh sống. Ông là người nổi bật về học vấn và đức độ, sau khi em trai là Sejong lên ngôi, ông không màng cạnh tranh quyền lực, thay vào đó đã trở thành nhân vật được tôn kính vì đã góp phần chấn hưng Phật giáo.
또한 이 동네에는 겸재 정선(1676~1759 謙齋 鄭敾)이 살며 조선 문화 절정기였던 진경시대(眞景時代)의 걸작 ⟨인왕제색도(仁王霽色圖;1751)⟩를 그리기도 했다. 국보 제 216호인 이 유명한 그림은 고 이건희(1942~2020 李健煕) 삼성그룹 회장의 소장품이었는데, 최근 국가에 기증되어 다시 한번 세간의 이목을 끌었다.
Ngoài ra, Jeongson Geumjae (Khiêm Trai Chính Sơn, 1676~1759) cũng sống tại nơi này và vẽ nên kiệt tác Inwangjaesekdo (Nhân vương tế sắc đồ, 1751) của thời đại Jingyeong (thời đại Chân Cảnh), thời kỳ đỉnh cao văn hóa triều đại Joseon. Bức tranh nổi tiếng này vốn là quốc bảo số 216 thuộc sở hữu của Cố Chủ tịch Tập đoàn Samsung Lee Keun Hee (Lý Kiện Hy, 1942~2020), gần đây đã được tặng lại cho nhà nước và một lần nữa thu hút sự chú ý của công chúng.
조선 중기부터 서촌에는 왕실 가족보다는 양반과 상민의 중간 신분이었던 중인들이 많이 모여 살았다. 역관과 의관, 내시 등 궁중관리인들이 이곳에 터를 잡았다. 즉, 현재의 사직동, 옥인동, 효자동 등 여러 동네를 아우르는 이 지역은 사대부가 살았던 북촌과 달리 궁궐의 운영에 필수적인 기능인들의 거주지였다. 그래서 북촌의 한옥은 상대적으로 규모가 크고 웅장한데 비해 서촌의 한옥은 아담하고 소박하다. 서촌에 실핏줄 같은 작은 골목이 많은 것도 이 때문이다.
Từ giữa triều đại Joseon, Seochon chủ yếu là nơi sinh sống của tầng lớp trung lưu vốn là tầng lớp giữa quý tộc và thường dân. Các quan thông ngôn, ngự y và thái giám trong cung cũng chọn làm nhà tại đây. Nói cách khác, khu vực này gồm Sajikdong, Okindong, Hyojadong hiện tại từng là nơi ở của các nhân vật quan trọng phục vụ cho các hoạt động của triều đình, không giống như Bukchon được biết đến là khu nhà của tầng lớp thượng lưu, quý tộc. Vì vậy, nhà truyền thống Hanok ở Bukchon tương đối lớn và hoàng tráng còn ở Seochon lại nhỏ gọn và đơn giản. Đó là lý do tại sao ở Seochon lại có nhiều con hẻm nhỏ lan tỏa như những mạch máu nhỏ.
조선의 몰락에 이어 일제강점기(1910~1945)에 이르자 이곳에 젊은 예술가들이 모여들었다. 그 대표적인 인물이 시인 윤동주(1917~1945 尹東柱), 이상(1910~1937 李箱), 노천명 (1911~1957 盧天命)과 소설가 염상섭(1897~1963 廉想涉)이다. 또한 화가 구본웅(1906~1953 具本雄), 이중섭 (1916~1956 李仲燮), 천경자(1924~2015 千鏡子)도 이곳에 살았다. 같은 시기 서촌은 아이러니하게도 이완용(1858~1926 李完用)과 윤덕영(1873~1940 尹德榮) 같은 거물 친일파들의 호화로운 서양식 저택이 들어선 곳이기도 하다.
Sau sự sụp đổ của triều đại Joseon, vào thời kì Nhật Bản chiếm đóng (1910 ~ 1945), các nghệ sĩ trẻ thường tập trung tại Seochon. Các nhân vật tiêu biểu có thể kể đến như nhà thơ Yun Dong-ju (Doãn Đông Trụ, 1917~1945), Yi Sang (Lý Sương , 1910~1937), Noh Cheon-myeong (Lư Thiên Mệnh, 1911~1957) và tiểu thuyết gia Yeom Sang-seop (Liêm Tưởng Thiệp, 1897~1963). Ngoài ra, họa sĩ Gu Bon-ung (Cụ Bổn Hùng , 1906~1953), Lee Jung-seop (Lý Trọng Tiếp, 1916~1956), Chun Kyung-ja (Thiên Cảnh Tử, 1924~2015) cũng sống tại đây. Cùng thời điểm này, trớ trêu thay, Seochon cũng là nơi có những dinh thự sang trọng mang hơi hướng phương tây của phái thân Nhật có tầm ảnh hưởng lớn trong xã hội như Lee Wan-yong (Lý Hoàn Dụng, 1858~1926) và Yoon Duk-yeong (Doãn Đức Vinh, 1873~1940).
시대를 뛰어넘어 공감을 일으키고 향유되는 문화예술은 어둠 속에서 껍질을 깨고 하나의 세계를 탄생시키는 새의 부화와 같다. 단단한 껍질에 포위된 채 살기 위해 쪼아야 하는 아기새처럼, 당시 예술가들은 치열한 창작 활동을 통해 가난과 절망의 시기를 탈출하려 노력했다. 이들의 흔적을 찾는 것이 이번 서촌 기행의 은밀한 화두이기도 하다.
Văn hóa và nghệ thuật vượt qua thời gian và tạo ra sự đồng cảm giống như chú chim mổ vỏ chui ra từ bóng tối và tạo ra một thế giới. Đó là hình ảnh ví von các nghệ sĩ đang cố gắng thoát khỏi thời kì nghèo đói và tuyệt vọng bằng hoạt động sáng tác mãnh liệt. Tìm ra dấu tích họ để lại cũng là phần mở đầu bí mật của câu chuyện trong chuyến đi tới Seochon lần này.
향기를 따라 Lần theo mùi hương
나는 먼저 청운동의 ‘청운 문학도서관’과 ‘윤동주 문학관’이 자리한 ‘시인의 언덕’ 으로 향했다. 언덕 너머 서울 구 도심이 부채처럼 펼쳐지며 멀리 남산타워와 한강 너머 롯데타워도 보였다. 산비탈에 한옥을 잘 복원해 아기자기하게 꾸며진 청운 문학도서관에 비해 철문의 콘크리트 건물인 윤동주 문학관은 삭막한 감옥을 연상시켰다. 옥외에 카페 정원과 벤치가 있는 이 건물은 2013년 동아일보(東亞日報)와 건축전문지 ⟨SPACE⟩가 공동실시한 ‘한국 최고의 현대건축’ 조사에서 상위에 올랐다.
Đầu tiên, tôi hướng về phía “Đồi thơ” nơi có “Thư viện văn học Cheongun” và “Bảo tàng văn học Yun Dong-ju” ở Cheongundong. Phía bên kia ngọn đồi, trung tâm Seoul xưa trải dài như chiếc quạt, thấy được tháp Namsan ở phía xa và tháp Lotte phía bên kia sông Hàn. So với Thư viện Văn học Cheongun được trang trí tinh tế với ngôi nhà Hanok được trùng tu lại trên sườn núi, bảo tàng văn học Yun Dong-ju là tòa nhà bê tông với cổng sắt gợi nhớ đến một nhà tù lạnh lẽo. Tòa nhà này có khu vườn cà phê ngoài trời và những chiếc ghế dài nằm trong top “Kiến trúc đương đại tuyệt vời nhất Hàn Quốc” do Nhật báo Dong-a và tạp chí kiến trúc SPACE đồng thực hiện năm 2013.
윤동주 문학관의 영상실 콘크리트 벽에는 식민지 시절 서촌에 살며 저항시를 썼고, 일본 유학 중 항일운동에 가담해 후쿠오카 형무소에서 옥사한 시인의 일대기가 펼쳐진다. ‘무기를 들고 직접 싸우지 못하고 골방에 숨어 고작 시나 써서 창피하고, 심지어 그 시가 잘 써지기까지 해서 더욱 창피하다’고 쓴 그의 일기가 떠올라 마음이 처연해진다.
Trên bức tường bê tông ở phòng hình ảnh của Bảo tàng văn học Yun Dong-ju, tiểu sử của một nhà thơ sống ở Seochon trong thời kì thuộc địa và viết thơ kháng chiến, tham gia phong trào chống Nhật khi đang du học ở Nhật Bản, bị bắt và chết trong nhà tù ở Fukuoka được mở ra. Tôi thấy xót xa khi nhớ đến vài dòng trong quyển nhật ký ông viết: “thật xấu hổ vì không thể trực tiếp cầm vũ khí chiến đấu, và chỉ trốn trong căn phòng nhỏ viết được vài vần thơ không có gì đặc biệt, thậm chí còn xấu hổ hơn khi chẳng thể làm gì được chỉ biết sáng tác thơ văn.”
이곳에서 미로 같은 골목을 빠져나와 요절한 천재시인 ‘이상의 집’으로 갔다. 흔히 서촌 문화예술 탐방자들이 출발점으로 삼는 장소이다. 그런데 이상이 세 살에 양자로 들어가 이십여 년을 살았던 원래 집은 없어지고 집터만 남아서 지금의 이상의 집은 그의 사후에 새로 지은 집이다. 이곳에는 그의 친필 원고 등 주로 문학 관련 자료들이 전시되어 있다. 여기서 수성동 계곡방향으로 올라가다 보면 청아한 산수화를 즐겨 그렸던 한국화가 박노수(1927~2013 朴魯壽)의 작품이 모여있는 ‘박노수미술관’이 있고, 조금 더 올라가면 윤동주 시인이 대학생 시절에 살던 하숙집터도 나온다.
Tiếp đó, tôi rời con hẻm như mê cung, hướng về “Ngôi nhà của Yi Sang”. Yi Sang là nhà thơ thiên tài của thơ cận đại Hàn Quốc, ra đi khi tuổi đời còn rất trẻ. Đây là nơi thường được du khách chọn làm điểm xuất phát của hành trình tham quan văn hóa nghệ thuật Seochon. Ngôi nhà của Yi Sang hiện tại đã được xây mới sau khi ông qua đời còn ngôi nhà ban đầu vốn là nơi ông sống suốt 20 năm kể từ khi được nhận nuôi lúc ba tuổi chỉ còn lại một ít dấu tích. Tại đây chủ yếu trưng bày các bản thảo sáng tác được viết bằng tay của ông. Tại nơi này, đi theo phía thung lũng Suseongdong sẽ thấy “Bảo tàng nghệ thuật Park No-soo” nơi trưng bày các tác phẩm của họa sĩ Park No-soo (Phác Lữ Thọ, 1927~2013) nổi tiếng với tranh thủy mặc tao nhã. Đi xa hơn một chút sẽ thấy nhà trọ nơi mà nhà thơ Yun Dong-ju đã sống khi còn là sinh viên đại học.
이제 마침내 서촌의 끝인 수성동 계곡에 당도했다. 그런데 거기에는 한 여성 화가가 마스크를 쓰고 혼자 그림을 그리고 있었다. 몇 년 전부터 ‘서촌의 옥상화가’로 이름이 난 김미경 씨였다. 20년 경력의 신문기자였던 그는 8년 전 직장을 그만 두고 제도용 펜으로 후벼 파듯 서촌의 옥상 풍경들을 그리고 있다. 인왕산을 비롯해 한옥, 일본식 적산가옥, 빌라 등의 옥상으로 올라가 서울의 역사가 압축된 서촌의 모습을 화폭에 담는다. 처음엔 그가 화가인 줄 모르던 주민들이 ‘지도를 그리는 간첩’으로 신고하는 해프닝도 있었지만, 이젠 그의 그림이 서촌의 여러 가게에 걸려있다. 문득 그가 앞으로 그려나갈 서촌의 미래 모습이 궁금해진다.
Cuối cùng, tôi cũng đến thung lũng Suseongdong có thể xem là điểm cuối của Seochon. Tại đây có một nữ họa sĩ nữ đeo khẩu trang và vẽ tranh một mình. Đó là họa sĩ Kim Mi-gyeong được biết đến với biệt danh “Họa sĩ mái nhà Seochon” từ vài năm trước. Xuất thân là một phóng viên báo chí với 20 năm trong nghề, tám năm trước bà nghỉ việc và bắt đầu vẽ phong cảnh mái nhà của Seochon. Bà lên đỉnh núi Inwangsan và nóc nhà Hanok, những ngôi nhà và biệt thự kiểu Nhật Bản để vẽ tranh về Seochon vốn còn lư giữ trọn vẹn lịch sử của Seoul xưa. Ban đầu, người dân nơi đây không biết bà là họa sĩ nên đã trình báo cảnh sát với tội “gián điệp vẽ bản đồ”, tuy nhiên, giờ đây tranh của bà đã được treo trong nhiều cửa hàng tại Seochon. Bất chợt, tôi tò mò hình ảnh của Seochon trong tương lai họa sĩ sẽ vẽ như thế nào.
미로 속에 뒤를 돌아보다 Nhìn lại đằng sau trong mê cung
마지막으로 통의동 보안여관에 들렀다. 화가 이중섭, 시인 서정주(1915~2000 徐廷柱) 등의 예술가가 묵었던 이 여관은 1942년에 지은 건물 원형을 그대로 간직한 채 지금은 미술관으로 사용 중이다. 1936년 서정주 시인이 동료 시인들과 힘을 모아 창간한 동인잡지 ⟨시인부락(詩人部落)⟩이 이곳에서 탄생했다. 낡은 건물 안으로 들어 서니 역사의 자취가 곳곳에 묻어 있음을 느낄 수 있었다. 삐걱거리는 나무계단과 옹기종기 비좁은 전시실이 오래된 매력을 고스란히 품고 있어 반가왔다.
Cuối cùng, tôi ghé qua “Quán trọ Bo-an” ở Tonguidong vốn là nơi họa sĩ Lee Jung-seop và nhà thơ Seo Jeong-ju (Từ Đình Trụ, 1915~2000) từng sống. Nơi này vẫn giữ nguyên hiện trạng ban đầu lúc mới xây dựng năm 1942 và đang được sử dụng làm bảo tàng nghệ thuật. Năm 1936, tạp chí mang tên “Thi nhân lạc bộ” do nhà thơ Seo Jeong-ju cùng các nhà thơ khác lên ý tưởng đã ra đời tại đây. Bước vào ngôi nhà cổ, ta có thể cảm nhận được dấu vết lịch sử được lưu giữ khắp mọi nơi. Thật tuyệt vời khi nhìn thấy những cầu thang gỗ và phòng triển lãm tuy chật chội nhưng vẫn giữ nguyên được hình dáng xưa cũ.
보안여관의 최성우 대표는 화가의 꿈을 안고 프랑스로 유학을 갔다가 미술경영학을 공부하고 돌아와 이 곳을 서촌을 대표하는 복합문화센터로 만들었다. 현재는 보안여관 바로 옆에 4층 건물을 지어 문화사업을 더욱 확장하고 있는데, 실험적인 젊은 국내 예술가들의 작품 전시뿐만 아니라 해외프로젝트도 활발하게 추진하고 있다. 매년 열리는 보안여관 기획전에 앞으로는 외국 작가들도 초청할 계획이다. 4층 건물의 3, 4층이 게스트하우스이자 레지던스 작가들의 작업공간이기도 하다.서촌에는 시대에 따라 다양한 계급의 사람들이 살았지만, 문화예술만은 시간을 관통하고 있다. 이곳에는 과거와 현재, 미래의 문화예술이 형형색색 모여 미로 같은 골목을 가득 채우고 있다.
Ông Choi Seong Woo – giám đốc “Quán trọ Bo-an” – mang ước mơ trở thành họa sĩ sang Pháp du học, sau đó theo học ngành quản lý nghệ thuật và quay về biến nơi đây thành một trung tâm văn hóa phức hợp tiêu biểu của Seochon. Hiện tại, cạnh “Quán trọ Bo-an”, ông cho xây tòa nhà bốn tầng để mở rộng hơn hoạt động kinh doanh văn hóa, thử nghiệm triển lãm các tác phẩm của các nghệ sĩ trẻ trong nước và tích cực xúc tiến các dự án ra nước ngoài. Trong tương lai, ông cũng dự định mời các nghệ sĩ nước ngoài đến tham gia triển lãm thường niên. Tầng ba và tầng bốn của tòa nhà là nhà khách và không gian làm việc của các nghệ sĩ lưu trú.
골목길 여행의 장점은 미로 속에 자주 길을 잃어버림으로써 새로운 낯선 길에 눈뜨게 되는 것이다. 또한 느닷없이 때때로 골목이 막혀 뒤돌아 나오며 자신의 발자취를 뒤돌아보게 되기도 한다. 나는 이번 기행에서 자주 눈을 떴고 자주 뒤돌아보았다.
Ưu điểm của việc du lịch qua những con hẻm thế này là ta được mở rộng tầm mắt trước những con đường mới lạ. Đôi khi sẽ gặp những con hẻm cụt, ta vừa quay lại vừa có thể nhìn lại bước chân của chính mình. Trong chuyến đi này, tôi đã khám phá ra được nhiều điều mới mẻ.
이산하(Lee San-ha 李山河) 시인
Nhà thơ Lee San-ha (Lý Sơn Hà)
Ảnh: Ahn Hong-beom
Dịch: Nguyễn Thị Ly
